Παγκόσμια Συνέδρια
Βιβλιοθήκη
Παρόντες : Τάσος Γουδέλης, Τάσος Αναστασιάδης, Μυρτώ Φίλη, Γιάννα Κατσιαμπούρα, Ηλίας Λοΐζος, Νικόλας Σκούφογλου, Θανάσης Αντωνίου, Γιάννης Φελέκης, Φανή Οικονομίδου
Από εξελεγκτική επιτροπή: Κώστας Σκορδούλης
Ηλίας :
1.Ταβερνείο 29/10 μετά τη μία το μεσημέρι
2. ΚΣΕ ΑΝΤΑΡΣΥΑ: μπήκαν 3 ζητήματα:
a. Στο διήμερο στο ρουφ το ΣΕΚ κάλεσε την Κούνεβα. Το ΝΑΡ είπε ότι μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε αλλά μη χρησιμοποιείτε την «ταμπέλα» της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Η απάντηση ήταν ότι δεν έχουν καταλάβει τη σημασία του ενιαίου μετώπου κτλ.
b. Στις 30/10 είχε αποφασιστεί να γίνει μάζεμα συνδικαλιστικό και να καλέσουμε και όποιους είναι σε κινηματική τροχιά, για διάφορα θέματα όπως πλειστηριασμούς, συνδικαλιστικός νόμος κτλ. Το ΠΡΙΝ το δημοσιεύει ως «πρωτοβουλία των πρωτοβάθμιων σωματείων». Εξεγέρθηκαν οι ΣΕΚιτες. Εμείς: ωραία τα συντονιστικά αλλά πρέπει να σοβαρευτούμε γιατί στην πραγματικότητα δεν έχουν καταφέρει και τίποτα απ’ τις μάχες της τελευταίας περιόδου, πχ δήμοι, πεντάμηνα κτλ. Συμφωνήσαμε ότι πρέπει να γίνει αλλά χωρίς καπέλωμα και συμφώνησαν κι άλλοι μαζί μας.
c. Είχαμε προτείνει ενόψει 100 χρόνων απ’ την Οκτωβριανή Επανάσταση να γίνει διεθνής διάσκεψη. Το ΣΕΚ μας είχε μπερδέψει και κυρίως οφειλόταν με βάση τους δικούς του σχεδιασμούς. Όταν λοιπόν πήγα εγώ, μας ρωτούσαν ποιες διεθνείς επαφές έχουμε γιατί το βάρος στην πραγματικότητα έχει πέσει πάνω μας.
Οι εκδηλώσεις είναι 15 και 16 Νοεμβρίου στο Πολυτεχνείο.
Μάνος :
Στη διαδήλωση του Πειραιά πολλές φορές έχουν γίνει στην πλατεία Κοραή αντιφασιστικές διαδηλώσεις, άλλες φορές χωρίς επιτυχία, ακόμα και με κινδύνους. Τώρα ήταν διαφορετικά. Υπήρχαν: ΟΡΜΑ, εργ. Λέσχη Κερατσινίου (και γύρω από αυτή η ΑΝΤΑΡΣΥΑ), ΚΕΕΡΦΑ, ΑΡΑΝ, ΑΚ, εμείς. Περίπου 500 άτομα. Η πορεία ήταν καλή. ΠΕΝΕΝ ήταν επίσης παρούσα. Αν έγιναν τα εγκαίνια, ήταν μόνο στα γραφεία τους, μίζερα.
Εμφανίστηκαν Μπελαβίλας και ΣΥΡΙΖΑ – έπεσαν πολιτικά συνθήματα και μετά ένταση ανάμεσα στην ΟΡΜΑ (μαζί με κάποιους ΝΑΡίτες) και τους ΣΥΡΙΖαίους. Το ΣΕΚ προστάτευε τους ΣΥΡΙΖαίους. Σωστή η πολιτική αποδοκιμασία στο ΣΥΡΙΖΑ, δεν μπορούμε όμως να διαλύουμε τις ίδιες τις πορείες μας επειδή εμφανίστηκαν λίγοι ΣΥΡΙΖαίοι. Θέλει συζήτηση πώς το χειριζόμαστε τακτικά.
Διαδήλωση για την Καταλονία: απογοητευτική διαδήλωση περίπου 100 ατόμων. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ είχε πει ότι θα έφερνε πανό, δεν το έφερε . Εμείς πήγαμε κάποιοι, αλλά μετά δεν ακολουθήσαμε γιατί δεν θέλαμε να μπούμε πίσω απ’ το μπλοκ του ΣΕΚ, κι εξάλλου δεν υπήρχε νόημα.
Κρίμα γιατί η προηγούμενη διαδήλωση στην πρεσβεία ήταν πολύ αξιόλογη.
Ηλίας:
Η ΧΑ κάνει όπως κάθε χρόνο 1/11 «μνημόσυνο» για τους δολοφονημένους ΧΑυγίτες. Καλό είναι να το στηρίξουμε.
Μυρτώ:
Σήμερα : αντισυγκέντρωση σε ένα κάλεσμα ενάντια στον νόμο για την ταυτότητα φύλου. Καλέστηκε ένας συντονισμός οργανώσεων με πρωτοβουλία του «αυτοοργανωμένου πράιντ». Τα ΜΑΤ είχαν κλείσει όλη την πλατεία, είχε αρκετό κόσμο. Πολλές οργανώσεις ήταν , εκτός ΣΕΚ, ΑΡΑΝ, ΛΑΕ. Οι φασίστες ήταν λίγοι και οι αστυνομικοί τους κρατούσαν μπροστά από τον Εθνικό Κήπο. Γελοιοποιήθηκαν τελείως.
Φελέκης: αρχικά είχαν όλοι αποφασίσει να φύγουν, αλλά τελικά έμειναν στο Σύνταγμα.
Μυρτώ:
Πριν δύο μέρες κυκλοφόρησε μια ανακοίνωση της ΑΡΑΝ για σεξιστική επίθεση εις βάρος μιας συντρόφισσάς τους από τον σύντροφό της, μέλος της ΑΡΙΣ. Η ΑΡΑΝ θα προτείνει στα ΕΑΑΚ την αποχώρηση αυτού του σ. Από τα σχήματα. Αυτό που η ΑΡΙΣ λέει είναι ότι το ψάχνουν και ότι αν ισχύει θα τον αποπέμψουν. Οι μικρότεροι ΑΡΙΣίτες «δεν το ήξεραν» και το αρνούνταν. Δεν ξέρουν τι να πουν ακόμα. Το φοιτητικό έχει γράψει μια ανακοίνωση η οποία θα ανέβει και εμείς θα προτείνουμε είναι η αποπομπή του σ. Αυτός ο σ. ήταν σήμερα στην πορεία , κάτι που προφανώς σημαίνει ότι θα το καλύψουν.
Φανή: Τρίτη 6.30 μμ Σύνταγμα συγκέντρωση για την υπόθεση της Ηριάννας και του Περικλή.
Τάσος: Να κοιτάξουμε εκ νέου τα καινούργια άρθρα και τις απόψεις και να έρχονται σε όλους μας.
Μάνος:
Είμαι μόνο στην αγγλόφωνη λίστα της 4ης, όχι στη γαλλόφωνη, ενώ παλιά ήμουν κι εκεί, δεν ξέρω πώς βγήκα. Είναι μια γραμματειακή δουλειά που πρέπει να κάνω. Θα στείλω όλα τα κείμενα.
Νικόλας: Έχει προκύψει μια καινούργια έκδοση στο κείμενο του οικοσοσιαλισμού και ενημερώνω ότι θα αργήσω λίγο ακόμη.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟ (ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ)
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΑΣΟΣ Α.
Όσο πιο γρήγορα θα προσπαθήσω να δώσω την ουσία για να ανοίξει η συζήτηση. Καινούργιο κείμενο που συγκεντρώθηκαν στοιχεία από διάφορους συντρόφους ανά την υφήλιο. Προσπαθεί να βγάλει ένα συμπέρασμα, μια αποτίμηση στο πού βρίσκεται ο καπιταλισμός σήμερα από πολιτική, γεωπολιτική, οικονομική σκοπιά. Το κλειδί είναι η μεγάλη κρίση του ’70 και προσπάθεια ανάκαμψης του καπιταλισμού από το ’80.
Ξεκίνησε στη Χιλή, και μετά σε ΗΠΑ και Αγγλία, εισαγωγή του νεοφιλελευθερισμού και των μηχανισμών του για να ρυθμίσουν πολιτικές διαδικασίες και την αναπαραγωγή της ε.τ. Συνέπεσε με την κατάρρευση του υπαρκτού. Ανάκαμψη των κερδών και μεγάλη ευφορία με μεγάλες αγορές Ρωσίας, Κίνας κ.α. και εισαγωγή καπιταλισμού και εκεί. Η εξέλιξη ήταν πραγματική. Πέρα από τους οικονομικούς μηχανισμούς του νεοφιλελευθερισμού που εισήχθησαν σε εθνικό επίπεδο σε ΗΠΑ και Αγγλία, άρχισαν και σε άλλες χώρες να επεκτείνονται μέσω της “παγκοσμιοποίησης” είτε με συμφωνίες, όπως στην Ευρώπη η Ενιαία Πράξη του ‘85 και μετά το Μάαστριχ, είτε και μέσα από τους διεθνείς οργανισμούς, ΔΝΤ, Γκαττ με στόχο να επανέλθει η ευφορία . Το κέντρο ήταν α βάλουν την ερ. Τάξη να σφάζεται με τους μηχανισμούς της αγοράς για να εξασφαλίσουν την ευφορία τους. Σε διεθνές επίπεδο, επιχειρήθηκε να ρυθμιστούν οι οικονομικές σχέσεις με συρρίκνωση δυνατοτήτων οικονομικής, πολιτικής δράσης των κρατών. Δεν αναφέρεται πολύ το οικονομικό κομμάτι στο κείμενο.
Πολυεθνικές εταιρείες: σε φέτες το τμήμα της παραγωγής με υπεργολαβίες ή πραγματικά τμήματα της παραγωγής σε διάφορες χώρες. Μπορεί να σημαίνει μια αποδέσμευση της ισχύος των ίδιων των καπιταλισμών από τα δικά τους εθνικά κράτη. Το πλέγμα της ιμπεριαλιστικής ιεραρχίας οδηγήθηκε σε μια κατάσταση πολύ πιο περίπλοκη. Ως ένα σημείο αυτό που συνέβη είναι ότι, αφενός, η Αν. Ευρώπη μπήκε στην καπιταλιστική αρένα με άγριους τρόπους με κεφάλαια που έμπαιναν από τη Δύση και με την αποδιοργάνωση της βάσης και οικοδόμηση νέων καπιταλιστικών τάξεων μαφιόζικης και πρωτόγωνης συσσώρευσης.
Αφετέρου η εισαγωγή στη διεθνή αγορά της Κίνας Πήρε διαφορετική πορεία: Η είσοδος δυτικών κεφαλαίων έγινε με πολλή διαπραγμάτευση από το ΚΚ Κίνας με μεγάλους όρους που έβαλε το κινεζικό κράτος. Πραγματικός καπιταλισμός στην Κίνα με πολύ άμεσες ιμπεριαλιστικές διαθέσεις και πρακτικές.
Μπορεί να μην ήταν προβλέψιμο, αλλά η κατάσταση είναι ότι έχουμε ένα πλέγμα ιεραρχίας των ιμπεριαλισμών. Διαφορετικοί ιμπεριαλισμοί : Ρωσία, Κίνα. Θα λέγαμε και για την Ευρώπη που δεν αποτελούν ένα ολοκληρωμένο ιμπεριαλιστικό κέντρο. Κεντρικά ιμπεριαλιστικά κράτη που παλεύουν με τους δικούς τους όρους.
Ακόμα και σ’ αυτό που λέγαμε Νότο ή 3ο κόσμο: μιλούσαμε και παλαιότερα για υποιμπεριαλισμούς της Βραζιλίας ή της Αργεντινής (βιομηχάνιση κτλ). αλλά στην ουσία αυτό που συνέβαινε ήταν ότι αυτοί λειτουργούσαν σαν τοπικοί μπάτσοι του μεγάλου ιμπεριαλισμού. Μετά το ’90 αυτό που παρατηρούμε είναι ότι αυτές οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες (και όχι μόνο) δεν είναι έρμαια, αλλά έχουν αυτονομηθεί και οικονομικά (πολυεθνικές που αμφισβητούν θέσεις που άλλοτε ήταν προνόμια των παραδοσιακών ιμπεριαλισμών) και στον 3ο κόσμο λειτουργούν με μεγάλη άνεση και ίσους όρους απέναντι στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Φιλοδοξίες όμως από άλλες χώρες να διεκδικούν με αξιώσεις και να συγκρούονται ακόμα με τους παραδοσιακούς ιμπεριαλισμούς. Ο «μεγάλος» ιμπεριαλισμός παραμένει και ελέγχει τα κλειδιά των αλυσίδων παραγωγής που τον αφορούν, πχ. Σχεδιασμός προϊόντων. Πολιτικά και οικονομικά παραμένει υπερδύναμη. Η πιο μεγάλη δύναμη όμως δεν μπορεί να ηγηθεί στρατιωτικά σε επιχειρήσεις και κάθε φορά χρειάζεται συμμαχίες. Πουθενά δεν μπορεί μόνη της να επιβάλει αυτό που θέλει και οι προσδοκίες της βρίσκουν εμπόδια από άλλους ιμπεριαλισμούς.
2ο στοιχείο: η διαδικασία της φιλελευθεροποίησης, δηλαδή η αφαίρεση της νομιμοποίησης των κρατών να διαχειρίζονται την αναπαραγωγή της εργ. Τάξης και των κοιν. Σχέσεων. Αυτό γίνεται κατά πολύ με την κυιοθέτηση κανόνων Που αφήνουν τη βία της αγοράς να εισέλθει από το εξωτερικό για να πειθαρχήσει την εργατική τάξη. Είχαν κωδικοποιηθεί συσχετισμοί ή κεκτημένα σε πολλές χώρες «παραδοσιακές», αλλά πλέον γίνεται μέσα από αυτούς τους μηχανισμούς και προφανώς τα κράτη το κάνουν συνειδητά ακόμη και εις βάρος δικών τους επιχειρήσεων ή πολυεθνικών.
Ο στόχος είναι να καταργηθούν οι κωδικοποιήσεις του προηγούμενου συσχετισμού δύναμης. Οι αστ. Τάξεις είναι αποφασισμένες να το πάνε μέχρι τέλους. Στην κρίση αυτό γίνεται και πιο έντονο. Δεν αναζητάται νέος κοινωνικός συμβιβασμός ή ισορροπία πια. Τοπικές κρίσεις: ανάμειξη πολλών παραγόντων / δημιουργεί τεράστια προβλήματα νομιμοποίησης των πρακτικών αλλά και ύπαρξης ολόκληρων πληθυσμών, π.χ. Συρία. Μονιμοποιούνται καταστάσεις όπου υπάρχει και θα υπάρχει αυτό το πρόβλημα και με αυτούς τους όρους.
Τελευταίο στοιχείο: Όροι με τους οποίους γίνεται αυτό: Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια πραγματικότητα που πρέπει να χειριστεί ο καπιταλισμός. Έχει απέναντί του φαινόμενα και αντίστοιχα κινήματα. Απ’ την πλευρά του, η πραγματικότητα που δημιουργείται για τα επόμενα χρόνια θα προέλθει από την κλιματική αναδιάρθρωση. Τυφώνες, αποξήρανση, βύθιση και διάλυση ολόκληρων εδαφών. Το μέλλον είναι να υπάρχει μεγαλύτερη πίεση από μεταναστευτικές ροές. Οικονομικό ζήτημα: τι ακριβώς συμβαίνει – πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους ή αν υπάρχει δυνατότητα αύξησης της παραγωγικότητας ως διέξοδος από την κρίση: δεν είναι λυμένο. Αυτό που μπορούμε, πάντως, να πούμε είναι ότι όλα αυτά τα στοιχεία που συγκροτούν τον παγκόσμιο καπιταλισμό, θα συνεχίσουν. Η πολιτική αποδιάρθρωσης της εργατικής τάξης, μεταναστευτικές ροές, πληθυσμοί ολόκληροι θα έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα από τη λειτουργία των πολυεθνικών, κτλ.
Είμαστε τώρα στην κατάσταση που οι κρίσεις, ή η κρίση, χρησιμοποιούνται ως ευκαιρία για περαιτέρω επίθεση.
Περισσότερο έχουμε μια κατάσταση που διάφορες αυτόνομες δυνάμεις διαχειρίζονται επιτόπου κρίσεις χωρίς καθοδήγηση μεγάλης ιμπεριαλιστικής δύναμης, αλλά από μικρότερες δυνάμεις και διαρκείς συμμαχίες ως προς το τι είναι σε θέση η κάθε μία δύναμη να συμβάλλει. Σε αυτή την κατάσταση ο καλύτερος μπούσουλας για μας: να βγάλουμε κάτι σαν εμπειρία σε σχέση με την αριστερά που έχει μάθει να ευθυγραμμίζεται με κάποιον ιμπεριαλισμό, έναντι κάποιου χειρότερου. Δεν υπάρχει καλύτερος ιμπεριαλισμός για να υποστηρίξουμε εις βάρος κάποιου άλλου. Να προσανατολιστούμε σ’ αυτή τη βάση στο επόμενο διάστημα. Όλοι τους θα προσπαθήσουν να διεκδικήσουν τα δικά τους ενδεχομένως και με συγκρούσεις. Ο καμπισμός είναι η ιδέα να ξεφύγουμε από αυτό το δίλημμα και να στηρίξουμε την τάξη μας. Καλό είναι να έχουμε και τη γενικότερη εικόνα και μπορεί να θεωρήσουμε ότι υπάρχουν ελλείψεις αλλά η φιλοσοφία είναι ότι είναι ένα καλό κείμενο που μας βγάζει από τη λογική της συγκυρίας και μας δίνει συμπεράσματα για την επόμενη περίοδο.
Ηλίας:
Θεωρώ ότι είναι ένα κείμενο που έχει γενικές περιγραφές σωστές. Αντιλαμβάνομαι ότι έχουν περάσει 8 χρόνια απ’ το προηγούμενο συνέδριο. Περιγράφεται η εισαγωγή του νεοφιλελευθερισμού και τα νέα δεδομένα. Ως γενική περιγραφή είναι σωστή. Θεωρώ ότι θα πρέπει να εστιάσουμε τα τελευταία χρόνια. Αυτό που έχει αλλάξει απ’ το ’08 και μετά είναι η κρίση. Έπρεπε να δοθεί βάρος στα χρόνια της κρίσης: θερμοκήπιο που δημιουργεί νέες συγκρούσεις. Πιέσεις και σ’ αυτά τα ίδια τα αστικά κράτη και δεν εκφράζονται ευθύγραμμα. Πόλεμοι, κρίσεις, την ΕΕ που παρά τις προσπάθειες έχει τριγμούς διότι προσπαθεί ο καθένας να ρίξει στην πλάτη του άλλου το βάρος της κρίσης. Οι αστικές τάξεις δεν περνάνε καλά και αυτό είναι εστία αστάθειας. Θα έλεγα ότι θα είναι καλό να μην περνάμε στο ντούκου την τελευταία περίοδο. Ήταν μια κρίση η οποία ήταν συνέχεια της κρίσης του ’73. Από ένα σημείο και έπειτα προσπάθησαν να δημιουργήσουν φούσκες κι απ’ το ’08 δημιουργούνται ζητήματα όχι τόσο απλά. Μιλάει για μια ολόκληρη περίοδο που και στο προηγούμενο συνέδριο θα είχαν συζητηθεί αλλά τώρα αντιμετωπίζουμε μια τελείως διαφορετική περίοδο με την κρίση (ακροδεξιά, κινήματα, κτλ). Η διατύπωση ότι το κεφάλαιο έχει μεγαλύτερο βαθμό αυτονομίας απ’ τα κράτη, πρέπει να την προσέξουμε. Σε τέτοιες εποχές, να είστε σίγουροι ότι και το γερμανικό κράτος και το αμερικανικό κράτος θα στηρίξει τις επιχειρήσεις τους. Και ο βαθμός αυτονομίας τους τελειώνει. Σε περιόδους κρίσης η κρατική παρέμβαση είναι δεδομένη.
Μάνος:
Λίγο πολύ σκεφτόμουν αυτό που είπε ο Ηλίας. Έχει θετικά στοιχεία το κείμενο. Κάνει ένα ζουμ άουτ απ’ το πολύ συγκεκριμένο, αλλά περιγράφει πιο γενικά τα διεθνή, για να μην αναλωθούμε σε μια κουβέντα μόνο για Ουκρανία, Μπρέξιτ ή Συρία πχ. Πιο δουλεμένο απ’ τα 3 κείμενα και δε με φέρνει σε αμηχανία. Όμως το βασικό σχήμα δε με βρίσκει σύμφωνο. Η βασική ιδέα: η κρίση νομιμοποίησης της αστικής τάξης είναι από τον νεοφιλελευθερισμό. Εγώ νομίζω ότι οφείλεται στην κρίση. Η εικόνα που δίνει το κείμενο θα μπορούσε να δοθεί το 1990 και όχι σήμερα. Λείπει η κρίση. Δεν είναι ενημερωμένο κείμενο, είναι παλιό. Το βασικό σήμερα είναι ότι όλα τα δεδομένα έχουν επανανοημοδοτηθεί απ’ την κρίση.
Όταν είσαι σε μια διεθνή που έχει κέντρο τη Γαλλία δεν μπορείς να γράφεις για αποδυνάμωση του γαλλικού ιμπεριαλισμού. Τι άλλο δηλαδή θα μπορούσε να κάνει; Έχει κάνει τόσες επεμβάσεις (Μάλι, Κεντρικοαφρικανική Δημοκρατία). Το κείμενο λέει ότι σε σχέση με μια προηγούμενη μεταπολεμική περίοδο, μεταξύ των αλλαγών είναι ότι η Γερμανία είναι κουτσουρεμένος στρατιωτικά ιμπεριαλισμός. Το αντίθετο ισχύει. Την περίοδο 50-80 η Γερμανία ήταν πιο αποστρατιωτικοποιημένη. Τώρα ξαναμπαίνει πιο ιμπεριαλιστικά εξοπλισμένη. Επίσης για μας, νομίζω ότι ο ελληνικός καπιταλισμός ανήκει ακόμα στην ιμπεριαλιστική σφαίρα,αντίθετα από ό,τι λέει το κείμενο. Η κρίση δεν μπορεί να περιγραφεί απλώς ως ευκαιρία για τον καπιταλισμό. Είναι λίγο χονδροειδής αυτή η αντίληψη. Είναι όντως σε πιο δύσκολη θέση η αστική τάξη. Αλλιώς γιατί να μην προκαλεί πάντα κρίσεις η ίδια; Ακροδεξιά, εκλογή Τραμπ, κτλ δεν είναι ατυχείς στιγμές, απώλεια ελέγχου όπως λέει το κείμενο. Είναι επιλογές τμημάτων των αστικών τάξεων κατά τη γνώμη μου.
Γεωπολιτικές συμμαχίες έχουν αλλάξει, δεν είναι παγωμένες. Πολύ συζητήσιμη φράση για Ουάσινγκτον με «πυροσβεστική» παρέμβαση. Το να λέμε ότι μειώνεται ο ρόλος του κράτους, είναι ασύμβατο με το να λέμε ότι ανεβαίνει η Κίνα, που είναι τελείως παρεμβατική οικονομία. Απ’ τα θετικά : αναγνωρίζει τον καμπισμό κι απ’ τις δύο πλευρές. Στη Δύση, το να τον χρεώνει κανείς μόνο σε όσους συμπαθούν τη Ρωσία είναι πολύ εύκολο, γιατί υπάρχει μαζικός αστικός και μικροαστικός αντιρωσισμός. Στη Ρωσία προφανώς είναι αλλιώς. Στάση αδιαφορίας για την ΕΕ. Δεν χαρακτηρίζεται πουθενά ως ιμπεριαλιστική. Πολύ μετριασμένη κριτική στον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό. Η κατάσταση είναι πιο αντιδημοκρατική απ’ τις δεκαετίες 50-80; Έτσι λέει το κείμενο, αλλά δεν νομίζω ότι είναι σωστό, θυμίζει το σχήμα του ΝΑΡ. Δεν είναι άσχετο με το κάλεσμα για έναν κυρίως δημοκρατικό αγώνα σήμερα. Κυβερνήσεις; Τι νομιμοποίηση έχουν; Σε αντίφαση το κείμενο, από τη μια μιλά για κρίση νομιμοποίησης, από την άλλη για αισιοδοξία των αστικών τάξεων.
Αιτίες της κρίσης; Μεγάλη προσοχή χρειάζεται. Το κείμενο κάνει άνοιγμα στη θεωρία της υποκατανάλωσης, λέει μήπως το ποσοστό κέρδους δεν είναι πια αιτία των κρίσεων κλπ.
Νικόλας:
Για την Ουάσινγκτον: μικρό λάθος στη μετάφραση, άρα δεν έχει τόσο πρόβλημα. Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ πηγαίνουν στα τυφλά. Το κείμενο γενικά είναι σωστό που χρησιμοποιεί τον όρο ιμπεριαλισμός. Σωστά χρησιμοποιείται γιατί ακόμα υπάρχουν τα στρατόπεδα, δεν υπάρχει σταθερότητα, αλλά αδυσώπητος ανταγωνισμός των αστ. Τάξεων. Δεν υπάρχει κάποιος απόλυτα ηγεμονικός ιμπεριαλισμός που να μπορεί να διαχειριστεί την κρίση.
Σημαντικό στοιχείο:
Καταφέρεται πολύ ενάντια στην ιδέα των σταθερών στρατοπέδων και συμμαχιών ξεμπροστιάζει τον οπορτουνισμό των αστ. Τάξεων στις συμφωνίες και συμμαχίες. Η έλλειψη σχεδίου σε ορίζοντα ας πούμε 20ετίας, επιβεβαιώνει την αστάθεια και την αδυναμία της αστικής τάξης και ιδιαίτερα της αμερικάνικης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι συνεχόμενες εξελίξεις στα στρατόπεδα στη Συρία. Σωστό σημείο: αντιδραστικό το φαινόμενο του ΙΣΙΣ. Σωστή κριτική σε όσους το είδαν προσωρινά θετικά χωρίς να καταδεικνύεται η χρηματοδότησή τους, ή ο ρόλος τους σε εσωτερικές κρίσεις.
Γενικά το πρόβλημα του κειμένου είναι:
Στην πραγματικότητα υποτιμάει το βάθος και την παράλυση των αστ. Τάξεων. Ακροδεξιά, ταυτοτικά κινήματα, εξάλειψη πληθυσμών – δέκα χρόνια που γίνονται πολλά και δε δουλεύουν. Όταν ξεφοβηθούν οι αστικές τάξεις και τα επιτελεία να προχωρήσουν σε πόλεμο, λόγω των ανεξέλεγκτων συνεπειών του, πιθανότατα αυτός θα είναι η λύση. Δεν αποκλείεται.
Πρόβλημα:
το χρέος επιβάλει τη δικτατορία των αγορών / εμποδίζει μια κυβέρνηση να ασκήσει εναλλακτική πολιτική. Ακριβώς η αφήγηση του ΣΥΡΙΖΑ, ότι ήθελα αλλά δε με αφήσανε. Περιθωριακά και απ’ έξω αναφέρεται η ΕΕ. Δεν καταδεικνύεται ο ιμπεριαλιστικός ρόλος της. Νομίζω ότι λείπει στα σοβαρά μια αναφορά και μια αποτίμηση στην Κούβα και τη Λ.Αμερική, μιας που έχουν αλλάξει τα δεδομένα. Καμπισμός: σωστό που υπάρχει ισορροπία, αλλά γιατί δε φτάνει να λες ότι ο εχθρός είναι στην ίδια σου τη χώρα; Βασικός μπούσουλας διεθνιστικής δράσης.
Θανάσης:
Σαν κείμενο έχει σημαντικά στοιχεία και παραδοχές με συλλογιστικό βάθος. Το βασικό πρόβλημα είναι οι διάφορες παραδοχές αδυναμίας ανάλυσης της κατάστασης και η αποτίμηση βασικών ζητημάτων, όπως το τι έγινε από το προηγούμενο παγκόσμιο συνέδριο ως σήμερα. Αυτογκόλ: δε βοηθάει μια έκφραση «αντιμετωπίζουμε ένα χάος». Μια μαρξιστική οργάνωση με το βάθος και την παράδοση της 4ης θα έπρεπε να έχει τα εργαλεία να αναλύσει την κατάσταση. Ο όρος «χάος» υποδηλώνει αδυναμία.
Ζήτημα: αρχή 2ης παραγράφου (μέρος ΙΙ). Διαπίστωση για μη σταθεροποίηση της αστ. Τάξης. Το σχέδιο της παγκοσμιοποίησης δεν ήταν αυτό, ήταν μια απάντηση στο μακρό κύμα ύφεσης που άρχισε να γίνεται εμφανές στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και σε ό,τι αυτό συνεπάγετο. Δε μπορώ να καταλάβω γιατί να ξεκινάει ένας συλλογισμός από αυτή τη θέση.
Αναφορά σε ανθρωπιστικές κρίσεις: έκτακτη συνθήκη, ειδικό καθεστώς. Δε βοηθάει μια μαρξιστική οργάνωση να παρεμβαίνει μόνο έτσι. Ειδικό καθεστώς σημαίνει ότι προέχουν άλλα πράγματα να γίνουν και όχι να αναδειχθούν οι αιτίες που έφτασε μια κατάσταση σε αυτό το σημείο, ουσιαστικά είναι ξέπλυμα των αστικών τάξεων και των μηχανισμών τους. Στην «ανθρωπιστική κρίση» δεν υπάρχουν καταπιεστές και καταπιεσμένοι, μόνο «άνθρωποι που πλήττονται». Ούτε αυτό νομίζω ότι έχει ιδιαίτερο νόημα να χρησιμοποιείται από μια μαρξιστική οργάνωση σαν όρος μέσα σε μια συζήτηση.
Υπερανάπτυξη της χρηματιστηριακής οικονομίας:. Πρέπει να αναπτυχθεί αυτό το κομμάτι. Η μη τροποποίηση βασικών πτυχών της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού τομέα μπορεί να είναι το υπόστρωμα για νέες κρίσεις, σε ένα όχι απαραίτητα μακρινό μέλλον. Δε μπορεί να μην το συζητήσουμε αυτό σε επίπεδο Διεθνούς. Αν συμβαίνει αυτό, τα καθήκοντά μας για το επόμενο διάστημα θα είναι σημαντικά διαφορετικά σε σχέση με το αν θα εκτιμούσαμε πως έρχεται περίοδος σταθεροποίησης.
Διαφωνώ με Μάνο και Ηλία για κράτη και εταιρίες: προσπάθεια αλλαγής διεθνούς δικαίου εταιρίες να κερδίζουν εις βάρος εθνικών κρατών. Πρέπει να αλλάξουμε προσέγγιση και τακτική.
Βασική αντίληψη για την κρίση: μπορούμε να κάνουμε εξίσωση και να βάζουμε συνεχώς καινούργιους παράγοντες. Δε βοηθάει ιδιαίτερα αυτό όμως, εκτός και αν μιλάμε για μια ολοκληρωμένη θεωρητική συμβολή. Αλλιώς καταλήγουμε σε μια παραδοχή της ανεπάρκειάς μας, λέμε πάλι ότι τα εργαλεία μας δε φτάνουν για να αναλύσουν πλήρως την κατάσταση. Το θέμα δεν είναι να έχεις ένα θεωρητικό μοντέλο που να εξηγεί πλήρως τα πάντα, αλλά να μπορεί συνεκτιμώντας βασικές πτυχές των δεδομένων να παράξει μια συνεκτική ανάλυση και πρόταση καθηκόντων για να αλλάξουν οι αντικειμενικές συνθήκες.
Στόχος μας είναι να χρησιμοποιήσουμε την ανάλυσή μας : διαφορετικά τα μακρά κύματα. Σημαντικές παραδοχές για την Κίνα. Καλή δουλειά για τον φασισμό – δε θα επιμείνω.
Παράγραφος για καμπισμό: ναι, τα περισσότερα ρεύματα της αριστεράς πάσχουν. Αλλά δεν είναι θέμα διαφωνίας αν είμαστε με τον έναν ή τον άλλο ιμπεριαλισμό, πρέπει να θέτουμε και τα αντίστοιχα καθήκοντα. Η ανάλυση αποφεύγει να βάλει το δάχτυλο επί τον τύπο των ήλων σε βασικά ζητήματα (λείπει εντελώς πχ το αν υπάρχει αυτή τη στιγμή ζήτημα ναζιστικών οργανώσεων στην Ουκρανία).
Διεθνιστικοί χώροι δράσης: αφήνεται να εννοηθεί ότι αυτό που χρειάζεται είναι ένα κίνημα τύπου πλατειών και μου φαίνεται θολό.
Γιάννης:
Γεωπολιτικό χάος / ο άξονας του τι ακριβώς υπάρχει στην εποχή μας. Το ’90 με την κατάρρευση και την εισαγωγή της Κίνας στο καπιταλιστικό κλαμπ, τότε όλοι οι προφήτες με τη «νέα τάξη πραγμάτων», αριστεροί και δεξιοί, μιλούσαν για την «αυτοκρατορία», ότι έχουμε ένα παγκόσμιο κέντρο, τις ΗΠΑ.
Γιατί η Ευρώπη ήταν ούτως ή άλλως κάτω απ’ την ομπρέλα της Αμερικής. Αυτά όλα δεν πήγαν όπως τα φανταζόντουσαν. Με την παγκοσμιοποίηση, τον νεοφιλελευθερισμό υποσκάφτηκαν πολλά απ’ τα θεμέλια της λειτουργίας του καπιταλισμού. Η Κίνα έφτασε να είναι η δεύτερη οικονομική δύναμη, όπως επίσης και η Ρωσία ανέβηκε. Η πολιτική των δυτικών απέτυχε και γι’ αυτό έχουν αντιπαλότητα με αυτούς. Η Αμερική η ίδια προσπαθεί να υποχωρήσει απ’ το παγκόσμιο σκηνικό για να αφιερωθεί στους Αμερικάνους αλλά δεν μπορεί. Αυτή τη στιγμή βλέπουμε παραδοσιακοί σύμμαχοι της Αμερικής να συμφωνούν με τους Ρώσους. Αυτό που φανταζόντουσαν, να λειτουργεί ομαλά πλέον δεν ισχύει, έχει βγάλει τέρατα για όλους. Μιλώντας για την παγκόσμια κατάσταση, σε παλιότερα συνέδρια, είχαμε κείμενα που έπιανε και πολλές διαφορετικές άλλες χώρες. Υπήρχαν «ηπειρωτικά» κείμενα που διευκόλυναν την συζήτηση. Αυτό που έχει πια αλλάξει είναι η μονοκρατορία των Αμερικάνων. Ιδεολόγημα ήταν αλλά μέσα απ’ αυτό εφαρμόστηκε η παγκοσμιοποίηση. Διαλύθηκε η Αφρική, η λατινική Αμερική, η Ασία (πλην της Κίνας) στο όνομα του χρέους.
Κρίση: αποτέλεσμα παγκοσμιοποίησης, εξέλιξης του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Στόχος ήταν να αφαιρέσουν όσα είχε κερδίσει η εργατική τάξη. Με αυτές τις πολιτικές που εφάρμοσαν, η κρίση ερχόταν στο προσκήνιο.
Αυτονόμηση επιχειρήσεων από αστικά κράτη: αποτέλεσμα διεθνούς δικαίου. Πάνω απ’ το εθνικό δίκαιο. Έλεγχος των διεθνών οργανισμών: επιβάλλει όρια. Δεν είναι μόνο η ελληνική κυβέρνηση που είναι δέσμια της τρόικα. Αυτό γίνεται πάνω κάτω σε όλη την Ευρώπη. Ο ρόλος του αστικού κράτους παραμένει στον τομέα της καταστολής και της προσαρμογής του δικαίου στις αποφάσεις των υπερεθνικών κέντρων. Αυτοί οι διεθνείς οργανισμοί είναι λίγο πολύ στα χέρια των παλιών δυτικών ιμπεριαλιστών.
Ταξιάρχης:
Το κείμενο είναι γενικά καλό. Έχω δύο συγκεκριμένες αντιρρήσεις τις οποίες είχα πει και στον πυρήνα. Η πρώτη: σχετική αυτονόμηση του κεφαλαίου απ’ το κράτος. Λάθος ανάλυση και άποψη. Όσο το κεφάλαιο παγκοσμιοποιείται ή υπερεθνικοποιείται, έχουμε και υπερεθνικούς θεσμούς για να το υπερασπίζονται. Διεθνείς διακρατικές συμφωνίες κτλ. Στην Ελλάδα με το ξέσπασμα της κρίσης, για να εφαρμοστούν οι πολιτικές έπεσαν τόνοι χημικών και τους έριξε το κράτος, όχι οι πολυεθνικές. Ο ρόλος του κράτους για την καπιταλιστική κανονικότητα είναι απαλλοτρίωτος.
Η δεύτερη: η οικονομική κρίση ως ευκαιρία του κεφαλαίου. Παραπέμπει σε θεωρίες συνωμοσίας. Δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν παθαίνουν ζημιές οι καπιταλιστές με την κρίση. Η κρίση συνδέεται με τις βαθύτερες αντιφάσεις του καπιταλισμού. Δεν είναι ατύχημα, είναι λογική συνέχεια. Στέκομαι κάπως δύσπιστα. Είναι προβληματικό η οικονομική κρίση να λέμε ότι είναι ευκαιρία. Αν ξεκινάμε με αυτό, είναι σαν να λέμε ότι θέλουμε την κατάσταση ως έχει.
Τάσος Γ.:
Βλέπω θετικά το κείμενο, βάζει μια σειρά θέματα με σφαιρικό και όχι αποσπασματικό τρόπο . Παρουσιάζει την κατάσταση όπως διαμορφώθηκε με βάση και τα τελευταία δεδομένα, κυρίως στην πολιτική και όχι στην οικονομία. Προσπαθεί να παρουσιάσει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Κίνα, και θεωρώ τις διαπιστώσεις του για τη χώρα αυτή σωστές. Το θέμα του καμπισμού: εδώ στην Ελλάδα, ακόμα και στην αντικαπιταλιστική αροστερά επιβιώνουν πολλές αναμνήσεις από την εποχή που υπήρχε η ΕΣΣΔ την οποία αντιμετώπιζαν με ανοχή ή και θετικά, και στη Δύση υπάρχει ακριβώς το αντίστροφο: ρωσοφοβία και πουτινοφοβία. Το κείμενο προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις 2 αυτές λανθασμένες αντιλήψεις και να βάλει τα πράγματα στη σωστή θέση.
Στο θέμα του βάρους του κεφαλαίου απέναντι στο κράτος. Αυτό που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια, είναι ότι περιορίζεται η αυτονομία στη λήψη αποφάσεων από το κράτος και αυτόμπαίνει σε κανόνες που ορίζουν κάποιοι διεθνείς θεσμοί που ορίζονται κατευθείαν απ’ το κεφάλαιο. Από το 2010 εμείς βιώνουμε το αποκορύφωμα αυτής της κατάστασης, με τους δανειστές να καθορίζουν τελείως την πολιτική του κράτους ακόμη και σε λεπτομέρειες. Το πέρασμα της εξουσίας σε υπερεθνικούς θεσμούς είναι μια τάση που υπάρχει από παλιά. Ο πρώτος που αναφέρθηκε σ’ αυτό ήταν ο Ζολώτας το 1990 όταν διετέλεσε πρωθυπουργός. Η κατάσταση αυτή έχει πάει στη διαπασών σήμερα πιά. Συνέπεια αυτού είναι το γεγονός, για το οποίο έχει γίνει πολλή κουβέντα, της εξαφάνισης των ηγετών από το πολιτικό σκηνικό. Αυτό γιατί , οι πολιτικοί αυτοί (Αντενάουερ, Ντε Γκωλ, Α. Παπανδρέου κλπ) ασκούσαν αστική πολιτική και εκπροσωπούσαν τα συμφέροντα της αστ. τάξης αλλά είχαν περιθώρια αυτονομίας στη λήψη των αποφάσεων. Αυτή τη στιγμή το κεφάλαιο έχει πάρει άμεσα μεγάλο μέρος απ’ τις εξουσίες του κράτους.
Αν ο καπιταλισμός πλέει με την κρίση ή όχι: Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή το κεφάλαιο δεν θέλει την κρίση, αλλά απ’ τη στιγμή που του προέκυψε, προσπαθεί να επωφεληθεί απ’ αυτήν. Και σ’ αυτό βρίσκει απήχηση, επωφελείται απ’ το γεγονός ότι η κρίση παραλύει τα κινήματα. Η συνεχής αφαίρεση κεκτημένων βασίζεται προπαγανδιστικά στην περί κρίσης συζήτηση. Στο αν η παγκοσμιοποίηση σκόπευε να οδηγήσει σε σταθερότητα: στη «νέα τάξη πραγμάτων» που έλεγαν – σίγουρα αυτός ήταν ο στόχος των αστών. Φυσικά εδώ απέτυχαν. Στο θέμα των ανθρωπιστικών κρίσεων: ανθρωπιστική κρίση όχι μόνο όταν έχουμε θεομηνία ή πόλεμο αλλά και όταν υποβαθμίζεται ραγδαία το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων σε βαθμό που να απειλείται όχι μόνο η ποιότητα ζωής αλλά, σε πολλές περιπτώσεις κα ιη φυσική τους ύπαρξη. Σήμερα αυτό συμβαίνει ευρύτατα όχι μόνο στον τρίτο κόσμο αλλά και στις ιμπεριαλιστικές χώρες. Η ανθρωπιστική κρίση συνδέεται και με το οικολογικό ζήτημα. Στο θέμα του περιβάλλοντος σωστά διαπιστώνει το κείμενο ότι έχουμε φτάσει σε ένα οριακό σημείο. Το πράγμα δεν μπορεί να πάει άλλο. Απειλούμαστε με υποβάθμιση της ζωής , με φυσικές καταστροφές , με τεράστιες αλλαγές, εξοντώσεις ειδών κτλ.
Στο θέμα του καμπισμού: Σωστά το κείμενο δεν πιάνει ξεχωριστές περιπτώσεις, γιατί δε θα τελειώναμε ποτέ. Διατυπώνει κάποιες αρχές στις οποίες μπορούμε να βασιζόμαστε για να πάρουμε θέση στις διάφορες καταστάσεις που παρουσιάζονται.
Ηλίας:
Για την ανεξαρτησία των κεφαλαίων με τα κράτη: αν πάρουμε την περίπτωση της Ελλάδας, πρέπει να διευκρινίσουμε το βάρος των εκάστοτε ιμπεριαλισμών. Υπάρχει και η σχετικότητα ότι το κάθε κράτος όσο ισχυρό είναι υπερασπίζεται τα συμφέροντά του. Οικονομική κρίση: δεν είναι τεχνητή, αλλά προσπαθούν να τη ρίξουν ο ένας στην πλάτη του άλλου. Όταν ξέσπασε η κρίση, μεταξύ τους υπήρχε ανταγωνισμός.
Μάνος:
Γι’ αυτά τα δύο θέματα που συζητάμε: Άλλο πράγμα οι οικονομικές αρμοδιότητες και άλλο η οικονομική εξουσία. Τις αρμοδιότητες τις εκχωρεί το κράτος σε επιχειρήσεις ή σε διεθνείς οργανισμούς οικειοθελώς. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι χάνει την οικονομική του εξουσία. Ποιος ο λόγος που στην Ελλάδα έγινε αναδιάρθρωση του ιδιωτικού χρέους σε δημόσιο; Για να μπορέσει τελικά να εισπραχθεί από τα κράτη, γιατί οι διεθνείς τράπεζες δεν είχαν κανέναν τρόπο να το εισπράξουν. Μόνο η εξουσία των κρατών μπορεί. Οι διεθνείς οργανισμοί είναι σε κρίση. Εκτός της ΕΕ, ας δούμε την Παγκόσμια Τράπεζα. Έχουμε άλλη εικόνα, και ανοίγει ωραία συζήτηση. Με αυτό που λέει ο Γιάννης: η φιλελευθεροποίηση είναι απάντηση στις πτωτικές πιέσεις της οικονομίας. Η φιλελευθεροποίηση έπαιξε ρόλο στο συγκεκριμένο τρόπο που εκδηλώθηκε η κρίση αλλά δεν είναι το ιστορικό της αίτιο. Ιστορικό αίτιο είναι η πίεση του κέρδους στο μακρύ κύμα καπιταλιστικής ύφεσης από τη δεκαετία του 1970 (με μια περίοδο πρόσκαιρης και σχετικά μικρής ανάκαμψης λόγω πτώσης της ΕΣΣΔ και των λαϊκών δημοκρατιών), στο οποίο η φιλελευθεροποίηση ήταν απάντηση.
Ο πυρήνας είναι αντίστροφος. Η πρακτική διαφορά είναι αν θεωρούμε ότι έχουμε κρίση του νεοφιλελευθερισμού (οπότε προέχουν οι δημοκρατικές διεκδικήσεις, και μια πιο δίκαιη ρύθμιση, χωρίς απαραίτητα να θιγεί ο καπιταλισμός) ή καπιταλιστική κρίση, άρα είναι πιο δυνατή από ό,τι πριν μια επαναστατική κρίση. Αντιστοίχως, πλατιά κόμματα ή κόμματα με επαναστατικό περιεχόμενο;
Πρόβλημα στο κείμενο: δε μας κάνει σοφότερους, νοσταλγία της χρυσής μεταπολεμικής εικοσαετίας.
Μια ιδέα που συζητιέται πολύ : η κρίση δημιουργήθηκε γιατί ο καπιταλισμός ήταν άπληστος, έριξε πολύ τους μισθούς και άρα την κατανάλωση και το σύστημα κόλλησε. Αν βελτιωνόταν λίγο και η κατάσταση της εργατικής τάξης θα βγαίναμε απ’ την κρίση. Αυτό ακριβώς έλεγε και ο ΣΥΡΙΖΑ της εποχής Βαρουφάκη. Η άποψη υπονοεί ότι υπάρχει ένα κοινό καλό μεταξύ αστικής και εργατικής τάξης. Λάθος: ο ένας κερδίζει μόνο ό,τι χάνει ο άλλος.
Υπάρχει λόγος που η κρίση υποτιμάται, κι ο λόγος είναι η συντηρητική πολιτική της Διεθνούς στο σήμερα.
Τάσος Α.:
Ειπώθηκαν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα και πλευρές τονίστηκαν. Προφανώς το κράτος δεν είναι ενάντια στο κεφάλαιο, αλλά η ελευθερία του τελευταίου διευκολύνει την αστική επιβολή. Το ζήτημα του νεοφιλελευθερισμού: δεν είναι πολιτική, είναι ένα πολεμικό πρόγραμμα για να βάλουν τον έναν απέναντι απ΄τον άλλο. Αυτό ο καθαρός καπιταλισμός πάει ίσως αρκετά μακρυά: δεν εντοπίζεται στο κείμενο, όμως αν κοιτάξουμε τις εκπαιδευτικές πολιτικές του ΟΟΣΑ εκπαιδευτική πολιτική για κάθε χώρα μοιάζουν χαοτικ. Όμως έχουν ως μπούσουλα να μετατρέψουν τους εργαζόμενους από εμπόρους σε κεφαλαιούχους της εργατικής τους δύναμης. Και όχι τόσο να λύσουν και τα διάφορα προβλήματα που εμφανίζονται στο προσκήνιο (σύνδεση εργασίας με θέσεις).
Άνοιξε ένα θέμα για την ανάλυση της κρίσης. Θεωρώ ότι ο Μαρξ σωστά έλεγε ότι η κρίση είναι στο κέντρο της λειτουργίας του συστήματος. Είναι σωστή η άποψη για την κρίση, ότι βολεύεται το κεφάλαιο. Επανεισάγεται ο καθαρός καπιταλισμός, στο εσωτερικό της κοινωνίας. Θεωρώ ότι παρότι σε ορισμένους αστούς τους στοιχίζει, στο σύνολο της κοινωνίας οι καπιταλιστές δεν βρίσκονται σε τόσο δύσκολη θέση – και οικονομικά και πολιτικά. Απέναντί μας έχουμε μια μόνιμη κατάσταση καθαρού καπιταλισμού, με την οποία επιχειρούνται να επιλυθούν μια σειρά προβλημάτων. Είναι σωστό να μην επικεντρωθούμε στην κρίση του ’08 ακριβώς γιατί είναι ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο καπιταλισμό σχεδόν μόνιμα. Καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι μόνο κρίση δική τους, είναι κατά πολύ και κυρίως ευκαιρία για ανατροπή των συσχετισμών.
