Ανταλλαγή επιστολών μεταξύ Μάνου Σ. και Πέτρου Ν.

Με αφορμή τη συμβολή του Π.Ν. στο πολιτικό κείμενο τις συνδιάσκεψης, ανταλλάξαμε 2 επιστολές διαλόγου, οι οποίες, αν και «ανεπίσημες», θεωρούμε ότι ίσως ενδιαφέρουν και άλλα μέλη της οργάνωσης και συμβάλουν στον διάλογο εντός της. Για το λόγο αυτό, θελήσαμε να τις αναρτήσουμε στα εσωτερικά κείμενα.

Μάνος Σ., Πέτρος Ν.

Επιστολή Μ.Σ.

Να πω εκ προοιμίου ότι βρίσκω ενδιαφέρουσα τη συμβολή του Π.Ν. και ακόμα πιο ενδιαφέρον ότι έγινε. Σε πολλά συμφωνώ, σε άλλα έχω επιφυλάξεις οι οποίες μπορούν να συζητηθούν. Ωστόσο, πρέπει να πω ότι οι επιφυλάξεις είναι κυρίως πραγματολογικές ή/και ζητήματα εκτιμήσεων, και όχι μεθοδολογίας ή κεντρικής πολιτικής θέσης. Επομένως προφανώς δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να δοθεί μια τελική λύση, στο βαθμό που τελικά μερικά πράγματα εξαρτώνται από τις πηγές που επιλέγουμε, για τις οποίες κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος όταν αφορούν χώρες στις οποίες ελάχιστες απευθείας επαφές έχουμε.

Πιο πολύ ευελπιστώ να ανοίξει μια καλή συζήτηση πριν και κατά τη συνδιάσκεψη.

Ξεκινώ από το πιο εύκολο, το σημείο 2 της κριτικής.

Είναι αλήθεια ότι ως κριτική απέναντι στον Ασκάρ έχει τα μειονεκτήματα που αναφέρει ο Π.Ν. Προς υπεράσπισή μας, να πω ότι το απόσπασμα δεν αναφερόταν μόνο στον Ασκάρ, για αυτό και είναι τόσο φλου – πχ η Κοκκινοπράσινη Συμμαχία στη Δανία ψήφισε την επέμβαση, όπως και μια σειρά εκπροσώπων αριστερών κομμάτων: Ο ΛόταρΜπίσκυ της Λινκε, η Βερζιά του Μετώπου της Αριστεράς στη Γαλλία, ο Πόρτας του Πορτογαλικού μπλόκο στην Ευρωβουλή κλπ. Μερικοί από αυτούς πιθανόν δεν έχουν καμία θεωρία σταδίων στο νου τους, απλώς έναν απόλυτο ρεφορμιστικό πραγματισμό. Η ισλαμοφοβία ηγετών της Λίνκε, πχ, δεν αφήνει αμφιβολία ότι θεωρούν τη Δύση εκπολιτιστική δύναμη. Παρόλα αυτά, οι απόψεις αυτές δεν μας επηρεάζουν άμεσα, οπότε δεν είναι παράλογο να επικεντρωθούμε σε αυτές που εξέφρασε ο Ασκάρ, οι οποίες έχουν επιρροή στο διεθνές μας ρεύμα. Επομένως, εν ολίγοις, θα υποστήριζα την τροποποίηση.

Με την ευκαιρία, μια παρατήρηση για τη SocialistAction. Διαφωνώ με τη θέση της, η οποία είναι ότι το λιγότερο κακό είναι ο Άσαντ. Ωστόσο, δεν την εξισώνω με τη θέση της μερίδας της αντικαπιταλιστικής αριστεράς στην Ευρώπη που στήριξε την εισβολή στη Λιβύη, για τον απλό λόγο ότι δεν συμπλέει με τον ιμπεριαλισμό της ίδιας της της χώρας. Η SocialistActionφτάνει στην υπερβολή από αντιαμερικανισμό, ενώ η ευρωπαϊκή αριστερά από φιλοευρωπαϊσμό. Το δια ταύτα είναι και στις δυο περιπτώσεις λάθος, αλλά το τα κίνητρα είναι διαφορετικά. Για ενημέρωση, υπάρχει και μια ισχυρή μερίδα της SocialistAction (κυρίως στους πυρήνες της ανατολικής ακτής) που διαφωνεί με την ανάλυση της πλειοψηφίας.

Στο σημείο 3:

Συμφωνώ με το να υπάρξει προσθήκη και με το κεντρικόεπιχείρημα ότι τα εθνικά θέματα, απουσία επαναστατικών κομμάτων, εκτρέπονται σε αντιδραστικές κατευθύνσεις, καθώς και με τις αναφορές στα εθνικά θέματα Ροχίνγκια, Ουιγούρων, καταλανών, Κούρδων κλπ. Και στα άλλα 2 επίσης δεν διαφωνώ (Σκωτία, Ουκρανία), αλλά υπάρχουν ορισμένα θέματα προς συζήτηση.

Στη Σκωτία προσωπική μου γνώμη είναι ότι η αριστερά έπρεπε να στηρίξει το ναι στην ανεξαρτησία, με τη δική της καμπάνια. Ωστόσο, αυτό δεν έχει συζητηθεί ευρέως στην οργάνωση. Επιπλέον, υπάρχει και μια θέση στη διεθνή αριστερά σύμφωνα με την οποία οι αποσχιστικές τάσεις έχουν να κάνουν με το ότι ο σκωτσέζικος εθνικισμός δεν θέλει να μοιραστεί τα πετρέλαια, αν και για μένα πιο πειστική είναι η υπόθεση ότι η σκωτσέζικη εργατική τάξη δεν θέλει να μοιραστεί την άγρια λιτότητα του ΗΒ. Πάντως θα είναι λίγο δύσκολο να γίνει η συζήτηση παρενθετικά τώρα (αν και εγώ θα προτιμούσα η αναφορά της τροποποίησης να μείνει).

Στην Ουκρανία, πιστεύω ότι ισχύει το γεγονός πως η αριστερά άφησε το εθνικό ζήτημα στην ακροδεξιά, ιδίως αφού το ΚΚ υποστήριζε σταθερά την κυβέρνηση Γιανουκόβιτς, που αν και έκανε πραγματιστικούς ελιγμούς με τους πάντες παρέμενε στη «φιλορωσική» σφαίρα. Το ζήτημα είναι ότι η σωστή κατά τα άλλα αναφορά της συμβολής του Π.Ν.στο ζήτημα περιπλέκεται με το θέμα τουΜαϊντάν και έπειτα του κινήματος του Ντονμπάς. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι η ιστορία του Ντονμπάς μπορεί να αναχθεί απλώς και μόνο στην παρέμβαση της Ρωσίας, που είναι βέβαια υπαρκτή και κατακριτέα. Ωστόσο, υπάρχει ζήτημα μειονοτικής καταπίεσης των ρωσόφωνων, ακόμα και αν αυτοί συνδέονται με την εθνότητα ενός ιμπεριαλιστικού κράτους που ιστορικά καταπιέζει την Ουκρανία. Επιπλέον, η αντιδραστική φύση της κυβέρνησης του Κιέβου δεν είναι αποκύημα φαντασίας ή προπαγάνδας, όπως πχ ισχυρίζονται οι σύντροφοι της elalibertaή μέλη της 4^ης Διεθνούς και της IST.

Όταν η συζήτηση έγινε στην οργάνωση, αυτό συνέβη με κακούς όρους είναι η αλήθεια, και αξιοποιήθηκε ως μανδύας που έκρυβε πιο βασικές διαφωνίες, οι οποίες δεν εκφράζονταν ακόμα ανοιχτά. Επομένως δεν είμαι σίγουρος αν μπορεί και σήμερα να γίνει μια ώριμη συζήτηση απολογισμού. Πάντως εμείς ας την κάνουμε.

Την εποχή που τα γεγονότα έτρεχαν, το 2014, εκτίμησή μου ήταν πως οι ταξικές δυνάμεις είχαν μεγαλύτερη ευχέρεια δράσης στο Ντονμπάς παρά στο Κίεβο, κάτω από το καθεστώς που διαδέχτηκε το Μαιντάν. Έβλεπα έτσι μια κριτική στήριξη στο κίνημα εκεί, με παράλληλη μάχη απέναντι στη φιλορωσικήαστική ηγεσία, που θα μπορούσε να έχει γενικότερα απελευθερωτικά αποτελέσματα. Αυτό δεν μπορεί να πει κανείς ότι επιβεβαιώθηκε ως προοπτική, από την άποψη ότι οι λεγόμενες λαϊκές δημοκρατίες μόνο τέτοιες δεν είναι, με μια ηγεσία γραφειοκρατική και καπιταλιστική. Υπάρχει βέβαια το αντεπιχείρημα ότι ο συσχετισμός αυτός δεν ήταν αναπόφευκτος, αφού η αριστερά είχε μια στοιχειώδη ελευθερία στο Ντονμπάς, ενώ στο Κίεβο όχι. Ωστόσο, κατανοώ και τη θέση των «ίσων αποστάσεων». Νομίζω όμως ότι ο εξωραϊσμός του Μαϊντάν και της κυβέρνησης του Κιέβου δεν μπορεί να σταθεί. Η οργή που οδήγησε στο Μαϊντάν ήταν δίκαιη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο συσχετισμός δεν έγειρε αμέσως υπέρ της ακροδεξιάς. Δεν υποστηρίζουμε ένα κίνημα ανεξαρτήτως της ηγεσίας του: πχ, ενώ θεωρώ ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων τροτσκιστών είχε σεκταριστική γραμμή για το ΕΑΜ (παρότι η άμεση δυνατότητα παρέμβασης σε αυτό ήταν αντικειμενικά μικρή, και παρότι η γραμμή διορθώθηκε στον εμφύλιο), δεν νομίζω ότι θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει το κίνημα της ΕΟΚΑ, παρότι το εθνικό ζήτημα απέναντι στην Αγγλία ήταν υπαρκτό και δίκαιο. Υπήρξε εξωραϊσμός του Κιέβου: στην 4^η, ο Πόποβιτς έφτασε να πει ευθέως ότι έπρεπε να στηρίξουμε κριτικά την κυβέρνηση του Κιέβου. Ο εξωραϊσμός του Κιέβου και του Μαΐντάν σίγουρα δεν επιβεβαιώθηκε.

Φυσικά, τίποτα από όλα αυτά δεν λέει η συμβολή του Π.Ν. Ωστόσο, αφού η τυπικά σωστή αναφορά στο ουκρανικό εθνικό ζήτημα απέναντι στη Ρωσία είναι η μόνη που υπάρχει, δημιουργείται συσχετισμός με το θέμα που ανέφερα.

Στο σημείο 3 λοιπόν προσωπική μου γνώμη θα ήταν η αποδοχή της προσθήκης με μια τροποποίηση που να μην παραπέμπει σε μια τέτοια ανάγνωση.

Στο σημείο 1:

Κι εδώ συμφωνούμε από ό,τι φαίνεται στο ότι είμαστε ενάντια στον ρωσικό και στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, στον Άσαντ και στο ΙΣΙΣ, προκρίνοντας μια ανεξάρτητη προοπτική της εργατικής τάξης. Προφανώς συμφωνούμε επίσης ότι η εξέγερση ενάντια στον Άσαντ ήταν μια αυθεντική εξέγερση. Επίσης, δεν υποτιμώ καθόλου τον κίνδυνο να πνιγεί στο αίμα η επαρχία του Ιντλίμπ από τον Άσαντ, ανεξαρτήτως της ηγεσίας της.

Έχω όμως επιφυλάξεις στα εξής, περισσότερο στην ανάλυση παρά στην τροποποίηση:

Α. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ ΙΣΙΣ και Ταχριρ Αλ-Σαμ. Η μεγαλύτερη δύναμη της Ταχρίρ Αλ-Σαμ (η αλ-Νούσρα) συμμετείχε παλιότερα στο ΙΣΙΣ και είναι συνδεδεμένη με την αλ-Κάιντα, από την οποία προήλθε το ΙΣΙΣ. Δεν νομίζω λοιπόν ότι αν χαρακτηρίσουμε το ΙΣΙΣ «ισλαμοφασιστικό» (δεν είμαι σίγουρος για τον όρο, άλλη συζήτηση αυτή) υπάρχει τρόπος να εξαιρέσουμε του χαρακτηρισμού την Αλ-Νούσρα, απλώς και μόνο γιατί έκανε πχ λιγότερους αποκεφαλισμούς. Η αποδοχή που απολαμβάνει, άλλωστε, είναι κάτι που ίσχυε και για το ΙΣΙΣ από ό,τι φαίνεται, στο Ιράκ και τη Ράκα.

Επίσης, δεν νομίζω ότι υπάρχει διαφορά και στις σχέσεις τους με το καθεστώς Άσαντ. Ο Άσαντ βολεύτηκε στο γεγονός ότι οι ισλαμικές πολιτοφυλακές επικράτησαν κατά κράτος στην αντιπολίτευση, σύμφωνοι. Έκανε πραγματιστικές μπίζνες και με το ΙΣΙΣ, οκ. Ωστόσο, παρότι δεν μου είναι άγνωστα, δεν με έχουν πείσει τα δημοσιεύματα, που είναι άλλωστε από πολύ συγκεκριμένες πηγές, ότι ο Άσαντ έστησε με χρηματοδότηση το ΙΣΙΣ. Είναι μάλλον στη σφαίρα της συνωμοσιολογίας να φανταστεί κανείς ότι ο εμφύλιος ήταν περίπου στημένος για να αποτραπεί η εξέγερση. Εξάλλου, το ΙΣΙΣ τα τελευταία χρόνια έχει κάνει πάνω από τις μισές του επιθέσεις εναντίον του τακτικού στρατού.

Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι τα δημοσιεύματα από τις ίδιες πηγές αρχικά δεν καταμαρτυρούσαν στον Άσαντ παρασκηνιακή ενίσχυση του ΙΣΙΣ, αλλά ακριβώς της αλ-Νούσρα.

Β. Έχει δίκιο ο Π.Ν. ότι είναι αβλεψία να μιλήσουμε για έλλειψη κάθε μορφής οργάνωσης των εθνοτήτων της περιοχής, γιατί όντως πολλές από αυτές οργανώνονται στις ισλαμικές πολιτοφυλακές. Όμως φαίνεται αναμφίβολο ότι έχει διαλυθεί κάθε μορφή οργάνωσης της εργατικής τάξης. Οι ισλαμικές πολιτοφυλακές δεν είναι προφανώς εργατικές οργανώσεις, ακόμα και αν περιλαμβάνουν εργάτες. Θα μπορούσε βέβαια κανείς εύλογα να προσθέσει ότι η πλήρης διάλυση των εργατικών οργανώσεων από τις πολιτοφυλακές ήταν η ολοκλήρωση του έργου που είχε ήδη ξεκινήσει το καθεστώς Άσαντ.

Γ. Στην ίδια τη συμβολή δίνεται η εικόνα ότι Άσαντ, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Ιράν, Ρωσία, ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία και ΙΣΙΣ είναι όλα στην ίδια πλευρά, με κοινό εχθρό την αντιπολίτευση, υποστηρίζοντας όλοι το καθεστώς Άσαντ.Αυτό είναι μια απλουστευτική εικόνα, που παραγνωρίζει τις πραγματικές συγκρούσεις συμφερόντων στην περιοχή. Είναι άλλο θέμα να πει κανείς ότι όλοι οι παραπάνω δεν ήθελαν μια αυθεντική εξέγερση των εργαζομένων και των λαών της Συρίας – που είναι σωστό – και άλλο να τους βλέπει ως μια ενιαία ορχήστρα.

Δ. Νομίζω ότι θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι οι Κούρδοι λειτούργησαν ως το πεζικό του ιμπεριαλισμού. Ισχύει στο Ιράκ με τον Μπαρζανί, αλλά η κατάσταση εκεί είναι διαφορετική.Στη Συρία, τεχνικά μπορεί να συνέβη και αυτό σε ορισμένες φάσεις, όμως έγινε στο πλαίσιο μιας «πραγματιστικής συμφωνίας» (την οποία δεν μπορούμε να δεχτούμε στο όνομα του πραγματισμού, βέβαια) για τους δικούς τους σκοπούς. Εξάλλου, όλες οι εμπλεκόμενες δυνάμεις, από τον Άσαντ και την Τουρκία, μέχρι το Ιράν και τις ΗΠΑ, εναντιώνονται στην προοπτική ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν, και στην καλύτερη περίπτωση βλέπουν μια «αυτονομία» τύπου ιρακινού Κουρδιστάν.

Ε. Τέλος, ίσως το βασικό ζήτημα εκτίμησης, που έχει σχέση με την ανάλυση και όχι με την τροποποίηση στη συμβολή του Π.Ν. Δεν είμαι σίγουρος ότι όπως είναι σήμερα τα πράγματα «πρέπει να διαλέξουμε» πλευρά. Μερικές φορές αυτό ισχύει, μερικές φορές ενδείκνυται μια πολιτική αποχής και από τα δύο στρατόπεδα. Ακόμα και όταν η εξέγερση έγινε ένοπλη και εμφανίστηκαν οι πρώτες τζιχαντιστικές ομάδες δεν ήμουν υπέρ των «ίσων αποστάσεων» αλλά της κοσμικής δημοκρατικής αντιπολίτευσης (και μιας εργατικής πολιτικής εντός της). Αλλά έχω μάλλον πειστεί ότι δεν έχει μείνει τίποτα από την κοσμική δημοκρατική αντιπολίτευση σε επίπεδο οργανωμένων δυνάμεων – πολλές νικήθηκαν από τον Άσαντ, άλλες από τον ΙΣΙΣ, την αλ-Νούσρα ή την Αχράρ-αλ-Σαμ, άλλες επέστρεψαν στο στρατόπεδο του Άσαντ και άλλες μπήκαν στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις με τους Κούρδους. Και πάλι, εδώ υπάρχει ένα ζήτημα πηγών πληροφόρησης, οπότε όλα αυτά με τις κατάλληλες επιφυλάξεις. Ιδανικά, θα ήθελα να υπάρχει μια μαζική, ένοπλη και με υποστήριξη της εργατικής τάξης αντιπολίτευση που θα νικήσει τις τζιχαντιστικές ομάδες και θα ανατρέψει τον Άσαντ ταυτόχρονα – αλλά αυτό είναι στη σφαίρα της φαντασίας.

Δεν τίθεται φυσικά θέμα να ταυτίσουμε τους ανθρώπους του Ιντλίμπ με την Ταχρίρ-αλ-Σαμ και να αποδεχτούμε τον χαμό τους ως το λιγότερο κακό. Καμία ανοχή σε βόμβες βαρέλια, σφαγές κλπ. Αυτό μπορεί να προστεθεί στο κείμενο. Το ότι το καθεστώς Άσαντ πρέπει να ανατραπεί υπάρχει ήδη και είναι σωστό.

Ως προς αυτό, το επιχείρημα της συμβολής είναι κάπως αντιφατικό. Από τη μια λέει – σωστά – ότι δεν πρέπει να ταυτίσουμε το Ιντλίμπ με τους μαχητές της Ταχρίρ-αλ-Σαμ. Από την άλλη, φαίνεται να λέει ότι η τελευταία είναι το λιγότερο κακό σε σχέση με τον Άσαντκαι διαφέρει από το ΙΣΙΣ διότι έχει πλατιά αποδοχή από τους ανθρώπους του Ιντλίμπ. Δεν είμαι σε θέση, ούτε μπορεί κανείς να είναι νομίζω, να πω ποιες είναι ακριβώς οι διαθέσεις των ανθρώπων του Ιντλίμπ σε σχέση με τον Άσαντ και την Ταχρίρ-αλ-Σαμ, αλλά αυτό δεν είναι το πιο ουσιαστικό.Δεν νομίζω ότι η ηγεσία της αντιπολίτευσης είναι αυτή τη στιγμή διακυβεύεται – είναι στα χέρια αντιδραστικών οργανώσεων, και αυτό δεν αλλάζει επειδή ο λαϊκός πληθυσμός στις περιοχές υπό τον έλεγχό τους είναι εναντίον του καθεστώτος, όπως η αντιδραστική φύση του καθεστώτος δεν αλλάζει από το λαϊκό του στήριγμα στις μειονότητες που φοβούνται το ΙΣΙΣ κλπ.

Γνώμη μου είναι ότι δεν υπάρχει λιγότερο κακό μεταξύ Άσαντ, Ταχρίρ-αλ-Σαμ και ΙΣΙΣ.Δεν θα αποδεχόμουν άκριτα την ιδέα ότι θα είναι πιο εύκολο η Συρία να αποτινάξει στο μέλλον τους τζιχαντιστές από ό,τι τον Άσαντ. Άσαντ σημαίνει εργατικό κίνημα στο μούσκιο, σωστά, αλλά δεν νομίζω ότι τα πράγματα είναι καλύτερα στη Σαουδική Αραβία ή το Κατάρ. Ένα τέτοιο καθεστώς θα εγκαθιστούσε η Ταχρίρ-αλ-Σαμ.

Πιστεύω ότι η λύση στη Συρία σήμερα δεν είναι να νικήσει ούτε η αντιπολίτευση, ούτε ο Άσαντ. Υπάρχουν και οι δύο αυτές απόψεις, με τη λογική της η καθεμία: νίκη της αντιπολίτευσης, έστω με την ηγεσία των ισλαμικών οργανώσεων, σημαίνει ότι θα πάρει θάρρος ο λαός και ίσως αύριο τους διώξει και αυτούς (είναι μια λογική σταδίων και αυτή)∙ νίκη στα όπλα του Άσαντ σημαίνει ότι τουλάχιστον η αριστερά θα μπαίνει φυλακή αλλά δεν θα εκτελείται πάραυτα, κι έπειτα μπορεί μια αυθεντική εξέγερση να ρίξει τον Άσαντ (στάδια και εδώ).Με κίνδυνο να φανώ φλώρος, πιστεύω ότι η απελευθερωτική πολιτική περνά σήμερα από την κινητοποίηση και τον αγώνα των μαζών εναντίον του ίδιου του πολέμου. Ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει. Ο Άσαντ πρέπει να ανατραπεί και οι τζιχαντιστικές οργανώσεις να ηττηθούν, αλλά αυτό μπορεί να γίνει μόνο με μια ανεξάρτητη κινητοποίηση της εργατικής τάξης και των εθνοτήτων, που είναι ανέφικτη όσο αυτές οι δυνάμεις είναι εγκλωβισμένες σε δυο αντιδραστικά πολεμικά στρατόπεδα.

Μπορεί αυτό να φαίνεται θεωρητικό, αλλά νομίζω ότι είναι λιγότερο θεωρητικό από το να ελπίζουμε ότι η νίκη του ενός ή του άλλου στρατοπέδου θα είναι και νίκη για τους λαούς και την εργατική τάξη της Συρίας, στη νίκη δηλαδή δια αντιπροσώπων.

Θέτω υπόψη του σ. Π.Ν. ένα κείμενο γραμμένο πριν 3 χρόνια και βάλε, το οποίο όμως έχει μια γενικά σωστή μεθοδολογία, νομίζω. Γραμμένο από έναν σουηδό σύντροφο (Πέτερ Βιντέν). Καταλήγει βέβαια στο άβολο συμπέρασμα ότι χρειάζεται εκεχειρία ακόμα και χωρίς προηγουμένως να ανατραπεί ο Άσαντ. Αλλά έχει ενδιαφέρον.

Συμπερασματικά, στο σημείο 1 της συμβολής θα ήμουν υπέρ μιας προσθήκης που:

1. Διακρίνει τον πληθυσμό των ελεγχόμενων από την αντιπολίτευση περιοχών από τις τζιχαντιστικές οργανώσεις που έχουν την ηγεσία στην αντιπολίτευση.

2. Υπενθυμίζει ότι το καθεστώς Άσαντ είχε ήδη περιστείλει σε τεράστιο βαθμό τις εργατικές ελευθερίες πριν τις αποτελειώσουν τελείως το ΙΣΙΣ και οι άλλες ισλαμικές στρατιωτικοπολιτικές οργανώσεις.

Δεν θα ήμουν υπέρ της προσθήκης της συμβολής ως έχει, όμως, για τους λόγους Β, Γ, και Δ από τα προαναφερόμενα (αφού τα Α και Ε αφορούν την ανάλυση και όχι την προσθήκη).

Όλα αυτά με την καλύτερη συντροφική διάθεση και επίγνωση του γεγονότος ότι να έχουμε τη μαγική γραμμή για τη Συρία αποκλείεται, από τη θέση στην οποία βρισκόμαστε. Επομένως με διάθεση συζήτησης.

Συντροφικά

Μάνος

Αθήνα, 20 Οκτωβρίου 2018

Επιστολή Π.Ν.

Η απάντηση του σ. Μ στη συμβολή μου στο πολιτικό κείμενο της Συνδιάσκεψης ήταν μια ευχάρι­στη έκπληξη που δίνει την ευκαιρία να αποσαφηνιστούν και ενδεχομένως να συντεθούν οι θέσεις που ο καθένας μας υποστηρίζει. Ο σ. Μ αναφέρθηκε σε ένα κατά τη γνώμη μου ενδια­φέρον αλλά και αντιφατικό άρθρο του σ. Widén από το 2015.  Θα επανέλθω κατά περίπτωση παρακάτω σε κάποια από τα επιχειρή­ματα του άρθρου αυτού. Ας προσπαθήσω όμως πρώτα να ξεκαθαρίσω θέσεις και ορισμένες παρεξηγήσεις, ανα­πόφευκτες ίσως για διάφορους λόγους στους οποίους οφεί­λω να συγκαταλέξω και το βεβιασμένο – κάτω από την πίεση του χρόνου –  και επομένως ακατέρ­γαστο κείμενο της δικής μου παρέμβασης.

Δικαίως ο σ. Μ διακρίνει μια απόσταση ανάμεσα στα επιχειρήματά μου και στις τροποποιήσεις που προτείνω. Προκύπτουν από κάποια επιφύλαξη. Το Ουκρανικό – Συριακό αποτέλεσαν την αιχμή μιας διαμάχης στην οργάνωση και έτσι προτίμησα πολύ προσεκτικές διατυπώσεις, ώστε να χω­ρέσουμε όλοι, πάνω σε θέματα που σίγουρα δεν είναι κεντρικά για την πολιτική της οργάνωσης.

Ας καταπιαστούμε με τα άλλα και θα αρχίσω,  αντιπαρερχόμενος το σημείο 2 στο οποίο δεν βλέπω κάποια απόσταση μεταξύ μας.

Για το σημείο 3, υπάρχει συμφωνία όσον αφορά τη Σκωτία, όχι όμως και για την Ουκρανία. Εδώ,  θα χρειαστεί μια προκαταρκτική διασάφηση: Όταν γράφω « την επιδίωξη των Ουκρανών να απα­γκιστρωθούν – επιτέλους–  από τον μεγαλορώσικο ιμπεριαλισμό»  αναφέρομαι στις εθνικές προσδοκίες του Ουκρανικού λαού και όχι στο Ουκρανικό κράτος ή την κυβέρνησή του που είναι πράγματι αντιδραστικότατη κυβέρνηση, όχι όμως και φασιστική όπως απερίσκεπτα και πολύ εύκο­λα κόλλησαν την ετικέτα οι σταλινικοί κυρίως, αλλά ούτε και η μοναδι­κή του είδους της στην πε­ριοχή. Δεν ξέρω πόσο πιο αντιδραστική θα μπορούσε να γίνει η Πολωνι­κή ή η Ουγγρική για πα­ράδειγμα κυβέρνηση, αν ερχόταν αντιμέτωπη με ένα αποσχιστικό κίνημα στην επικράτειά της. 

Επί της ουσίας των αντεπιχειρημάτων του σ. Μ. τώρα. Προφανώς και δεν οφείλουμε υποστήριξη σε ένα κίνημα απλώς και μόνο επειδή το σημείο εκκίνησής του είναι δίκαιο. Στο λογαριασμό πρέπει να μπει και το πολιτικό του εξαγόμενο. Θα μπορούσε εδώ κανείς να θυμηθεί τον Ένγκελς και το ζήτημα των «λαών χωρίς ιστορία» έστω κι αν τα πράγματα αποδείχθηκαν τελικά πιο περί­πλοκα. Όπως τα βλέπω εγώ, το πράγμα με την Ουκρανία έχει επιγραμματικά ως εξής.

a)    Στην Ουκρανία υπάρχουν δύο εθνότητες. Η πλειοψηφική Ουκρανική, με άλυτο εθνικό ζήτη­μα και η μειοψηφική Ρωσική/ρωσόφωνη που με τη διάλυση της ΕΣΣΔ βρέθηκε αποκομμένη από το ρωσικό «εθνικό κορμό». Παρόλα αυτά δεν ήταν η Ουκρανική αλλά η Ρωσική εθνότητα εκείνη που είχε την κυρίαρχη θέση στο μετασοβιετικό Ουκρανικό κράτος. Ο μεγα­λορώσικος σωβι­νισμός δεν ήταν μια φανταστική απειλή αλλά (με μια ή δύο μικρές χρονικά ανάπαυλες με­ταξύ 1917-1924)[1] μια αδιάκοπη ζοφερή πραγματικότητα  από την εποχή του τσάρου, δια μέσου της σοβιετικής εποχής[2] και της καπιταλιστικής παλινόρθωσης[3]. Μέχρι το ξέσπασμα του Μαϊντάν, ο μεγαλορώσικος σωβινισμός ήταν μια απτή οικονομική και πολιτι­κή επικυ­ριαρχία της καπιταλιστικής πια Ρωσίας με όργανο τη ρωσική μειοψηφία της ανατο­λής και το κόμμα του Γιανουκόβιτς˙ μια περιπλοκή που καθιστούσε το μεγαλορώσικο σωβι­νισμό όχι μόνο εξωτερική αλλά και εσωτερική απειλή για την ουκρανική εθνοτική πλευρά. Οι Ρώσοι/ρωσόφωνοι της Ουκρανίας κάτω από τη στυγνή εκμετάλλευση των ομοεθνών τους ολιγαρχών αλλά και δεμένοι με χίλια δυο εθνοτικά/πελατειακά νήματα μαζί τους, είχαν συ­νολικά, ως εθνική ομάδα, το πάνω χέρι στην Ουκρανία. Με το κόμμα τους στην εξουσία, με τη νομή του κρατικού μηχανισμού, με την κατοχή των διευθυντικών θέσεων στην παρα­γωγή και φυσικά με τις πατροπαράδοτες εθνικές προκαταλήψεις τους εναντίον των Ουκρα­νών, στις οποίες και πάτησε τελικά η ρωσική επέμβαση/απάντηση. (Είναι χτυπητή μάλιστα η αναλογία με αυτό που περιγράφει ο Widén για τους Αλεβίτες: μια φτωχή μειοψηφική κοι­νωνική ομάδα εκπροσωπούμενη από δυσανάλογα πολλούς «επιφανείς άνδρες» στο μηχανι­σμό της εξουσίας).[4]
Είναι νομίζω αναγνωρίσιμο ένα τυπικό δίπολο εθνικισμού του καταπιεστή και εθνικισμού του καταπιεζόμενου. Το ζήτημα δεν αφορά φυσικά εμμονή σε κάποια θεωρητική λενινιστι­κή αγνότητα: Ένας καταπιεζόμενος εθνικισμός κινείται σε χειραφετητική τροχιά και επο­μένως είναι ενσωματώσιμος σε ένα μεταβατικό πρόγραμμα˙ το ζήτημα της εθνικής χειρα­φέτησης στην εποχή του ιμπεριαλισμού δεν θα το λύσει κανείς άλλος από την εργατική τάξη. Αντίθετα, ο καταπιέζων εθνικισμός κινείται ανάποδα και αντιπαραθετικά προς οποια­δήποτε έννοια μεταβατικού προγράμματος. Η εργατική τάξη του καταπιέζοντος έθνους δεν μπορεί να απειλήσει την δική της μπουρζουαζία προτού απαλλαγεί από τον εθνικισμό της με τον οποίο αυτή ακριβώς η μπουρζουαζία την κρατά δέσμια. Καταπιεστής στην Ουκρανία ήταν ο μεγαλορώσικος εθνικισμός και όχι το αντίστροφο! Και η αποκοπή του από τον ρωσι­κό εθνικό κορμό τον έκανε ευάλωτο: Ένα «Μαϊντάν» – με την έννοια της προσπάθειας εκ μέρους του Ουκρανικού έθνους για την αποτίναξη της ρωσικής επικυριαρχίας – ήταν ζήτη­μα χρόνου. Και δεν μπορεί μια απειλή κα­τάργησης της ρωσικής από ισότιμη κρατική γλώσ­σα ή οι εκατέρωθεν βαρβαρότητες του εμ­φυλίου να ισοφαρίσουν τους αιώνες της στυγνότε­ρης και αιματηρότερης καταπίεσης. Το Holodomor δεν είναι και τόσο μακριά και το εθνικό μίσος των Ουκρανών απέναντι στους Ρώσους δικαιολογημένο.

b)    Θα συμφωνήσω ότι κανείς δεν έχει την ικανότητα να δημιουργεί εκ του μηδενός μαζικά κι­νήματα. Ούτε η εργατική πρωτοπορία αλλά ούτε και ο αστισμός˙ το πολύ να δώσουν το έναυσμα για να ξεσπάει κάτι που κυοφορείται και έχει ήδη ωριμάσει όσο χρειάζεται για να ξεσπάσει. Περαιτέρω φυσικά, τίθεται το ζήτημα της ηγεμονίας. Και για τον αστισμό και για την εργατική πρωτοπορία, το δίλημμα είναι το ίδιο. Αν δεν ανέβεις στη ράχη του κινήματος, θα ισοπεδωθείς. Αν ηγεμονεύσει ο αστισμός συν­θλίβει την εργατική πρωτοπορία και οδηγεί το κίνημα στον γκρεμό, ενάντια στο εαυτό του. Αν ηγεμονεύσει η εργατική πρωτοπορία, θα προσπαθήσει να συνθλίψει τον αστισμό και να οδηγήσει το κίνημα στους σκοπούς του. Στην περίπτωση της Ουκρανίας ο καταπιεζόμενος εθνικισμός γέννησε ένα κίνημα για την εθνική του χειραφέτηση, του οποίου η ηγεμονία βρέθηκε δυστυχώς και σχεδόν αμαχητί στα χέρια της δυτικής ουκρανικής αστικής τάξης που, ανίκανη στην ιμπεριαλι­στική εποχή να λύσει το εθνικό της ζήτημα, βλέπει την οικονομική και πολιτική της ευημε­ρία κάτω από την ομπρέλα ενός άλλου ιμπεριαλισμού, εξαιρετικά πρόθυμου να «συνδράμει». Η εργατική τάξη, αποσαθρωμένη και απολιτική όπως βγήκε από την κατάρρευση του σταλινισμού, στοιχήθηκε πίσω από αυτό το αντιδραστικό σχέδιο.
Από την άλλη μεριά ο ρωσικός εθνικισμός (διπλός, της ρωσικής μειοψηφίας και της Ρωσι­κής Ομοσπονδίας) δημιούργησε ένα κίνημα για να υπερασπίσει την συνέχιση των προνομί­ων του, την εθνική καταπίεση των Ουκρανών υπό τη μορφή της πολιτικής πρωτοκαθεδρίας της ρωσικής μειοψηφίας στην Ουκρανία και των προνομιακών οικονομικών σχέσεων των ολιγαρχών της Ντονμπάς με το ρώσικο ιμπεριαλισμό. Πρόκειται για ένα κίνημα με φορά αντίθετη από αυτή της εργατικής υπόθεσης. Η πολιτική ηγεμονία του κινήματος αυτού ήταν εξ υπαρχής στα χέρια των ανατολικών αυτή τη φορά ολιγαρχών, τα ελατήριά του ήταν επί­σης εξ υπαρχής αντιδραστι­κά και μοιραία η εργατική τάξη της Ντονμπάς, πάνω στην οποία βάραινε εκτός από τη σκο­τεινή κληρονομιά του σταλινισμού και ο μεγαλορώσικος σωβινι­σμός, στοιχήθηκε και αυτή πίσω από το «δικό της» αντιδραστικό αστικό σχέδιο. Η διαφορά είναι ότι εδώ και δοθέντος του ρωσικού σωβινισμού, δεν μπορούσε καν να τεθεί ζήτημα ερ­γατικής παρέμβασης. Αν στο Μαϊντάν η εργατική παρέμβαση ήταν πολιτικά αδύναμη, εξαι­ρετικά ολιγάριθμη και γι’ αυτό ηττήθηκε κατά κράτος, στην ανατολή δεν υπήρχε ζήτημα αριθμητικών συσχετισμών˙ σε μια σύγκρουση εθνικισμών, μια εργατική παρέμβαση στη με­ριά του καταπιέζοντος εθνι­κισμού δεν θα εύρισκε καν έδαφος για να σταθεί. Ο Δεξιός Το­μέας στο Μαϊντάν απο­μόνωσε την αριστερά και την αναρχία με τη συκοφαντία της προδο­σίας, ταυτίζοντάς τες ψευδώς με το ρωσικό ιμπεριαλισμό. Στην ανατολή αντίθετα η κατηγο­ρία της προδοσίας θα ήταν αληθινή και οι δυνατότητες απεύθυνσης μηδενικές. Διότι όποια αριστερά στην ανατολή ζητούσε, μέσα σε συνθήκες εθνικιστικής σύρ­ραξης, την πολιτική ήττα του ρωσικού εθνικισμού, ζητούσε αντικειμενικά και τη στρατιωτι­κή νίκη του ουκρανι­κού εθνικισμού, ο οποίος στα χέρια της δυτικής ουκρανικής αστικής τάξης και στο βαθμό που πετύχαινε την αποκοπή κάθε δεσμού με τη «μητέρα Ρωσία», προ­φανώς απειλούσε να αντιστρέψει τους ρόλους καταπιεστή και καταπιεζόμενου. Γι’ αυτό και η «αριστερά» της «Νοβοροσίγιας», νοσταλγός άλλωστε του σοβιετικού παράδεισου, θα αναμασούσε τα κλέη της «αντιφασιστικής νίκης των λαών» και θα στεκόταν δίπλα στους νοσταλγούς του τσάρου για να πολεμήσει με την κορδέλα του Αγ. Γεωργίου στο πέτο!

c)     Ως προς το πολιτικό εξαγόμενο αυτών των κινημάτων και πέρα από εικοτολογίες του τύπου «τι θα γινόταν εάν…» το βέβαιο είναι ότι ο πόλεμος μόνο φασιστικές τάσεις και δυνάμεις εκατέρωθεν έχει ευνοήσει. Οι μικρές και μάλλον απομονωμένες δυνάμεις της αριστεράς και της αναρχίας χρειάζονται εκεχειρία για να δράσουν. Μπροστά και πριν από τις γενικές το­ποθετήσεις πρέπει να μπαίνει η πρακτική δυνατότητα μιας εργατικής παρέμβασης. Επο­μένως, ακόμα κι αν η εκεχειρία στην Ουκρανία δεν έχει μέχρι στιγμής επαληθεύσει τις προσδοκίες να αφήσει χώρο για πολιτική αντιπαράθεση και εργατική δράση ούτε ανατολικά ούτε δυτικά, αυτό συμβαίνει μάλλον για λόγους που δεν αφορούν την ίδια την εκεχειρία και επομένως η θέση  μας δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει την υποστήριξη της εκεχειρίας. Η καταγγε­λία του ρωσικού ιμπεριαλισμού, η καταγγελία των δυτικών ιμπεριαλιστών, η ταξική δράση στην Ουκρανία ενάντια στην αντιδραστική κυβέρνηση και τους φασίστες, η αντιε­θνικιστική και αντιφασιστική δράση στην ανατολή ενάντια στους δικούς τους φα­σίστες και φυσικά το να μπουν μπροστά τα κοινά ταξικά εργατικά ζητήματα σε δύση και ανατο­λή συνιστούν κατά τη γνώμη μου τα υπόλοιπα ορόσημα μιας επαναστατικής τοπο­θέτησης στο Ουκρανικό. Η διατύπωση που πρότεινα είναι φανερά πιο περιορισμένου βελη­νεκούς για τους λόγους που ανέφερα εισαγωγικά. Ίσως όχι για καλό. Καταγγέλλει μόνο το ρώσικο ιμπεριαλισμό και τονίζει το δίκαιο εθνικό ουκρανικό ζήτημα. Μια αναδιατύπωση που θα κι­νούνταν καθαρότερα πάνω στο σύνολο των γραμμών που μόλις περιέγραψα θα με εύρισκε κάτι παραπάνω από σύμφωνο.

Για το σημείο 1. Ο ισχυρισμός ότι ο Άσαντ δημιούργησε το Ισλαμικό Κράτος (ISIS)  είναι της ιδίας τάξεως με τον ισχυρισμό ότι η Νούλαντ πήγε στην Ουκρανία με τα φρεσκοτυπωμένα δολάριά της και δημιούργησε το Μαϊντάν: φληναφήματα. Τα κινήματα δεν δημιουργούνται κατά πως βολεύ­ει τον έναν και τον άλλο. Μπορεί όμως κάποιος να τα καβαλήσει με κάμποσους τρόπους. Είτε από μέσα διεκδικώντας την ηγεμονία τους, είτε απέξω χρηματοδοτώντας, παρέχοντας όπλα ή εμποδίζο­ντας τον εξοπλισμό επιλεκτικά και υπό όρους, διευκολύνοντας τη μια πτέρυγά τους και χτυπώντας την άλλη κτλ. Είναι όμως βέβαιο ότι, όπως αναγνωρίζει και ο Widén, η σεκταριστική εκτροπή των ειρηνικών αρχικά διαμαρ­τυριών ήταν κεντρικής σημασίας για την επιβίωση του καθεστώτος. Ο Άσαντ αναζητούσε εναγωνί­ως τρόπο να διασπάσει το αντικαθεστωτικό στρατόπεδο και ο προσφο­ρότερος ήταν ο θρησκευτικός σεκταρισμός για τους ιστορικούς λόγους που αναφέρει ο Widén. Για το λόγο αυτό άδειασε τις φυ­λακές του από τζιχαντιστές˙ επέλεξε να ενισχύσει όσο μπορούσε τη σε­κταριστική διαίρεση εφο­διάζοντας τους τζιχαντιστές με στελέχη. Φυσικά αυτό θα έφερνε στρατιω­τικοποίηση και εμφύλιο αλλά και αυτό βόλευε τον Άσαντ. Καμιά πολιτοφυλακή δεν κατισχύει ενός τακτικού στρατού εκτός κι αν το μικρόβιο της εξέγερσης μεταδοθεί στο στρατό. Πόσο μάλλον που η στρατιωτικοποίηση και ο πόλεμος είναι η καλύτερη δυνατή ανοσοποίηση ενός στρατού στο μι­κρόβιο αυτό. Το ότι ο Άσαντ βρήκε πρόθυμους συμπαραστάτες στο ανόσιο έργο της σεκταριστικής διαίρεσης και της κλιμάκωσης του εμφυλίου στα πρόσωπα των Σαούδ, των Τούρκων ή των εμίρη­δων του Κόλπου, για τους δικούς τους ο καθένας λόγους, είναι επίσης αναντίρρητο. Το μέγεθος της συμβολής του καθενός στο ξέσπασμα του εμφυλίου είναι βέβαια συζητήσιμο αλλά η πολιτική στόχευση και εφαρμογή είναι κοινή. Ο  Widén όμως στο προκείμενο κλέβει. Κάνει πως δεν υπάρχει μια τέτοια προφανής ανάλυση και προτιμάει, στη θέση της, να αναμετρηθεί με την αφελή συνομω­σιολαγνική άποψη ότι ο Άσαντ έστησε εκ του μηδενός το ISIS. Αυτήν την αφελή άποψη μπόρεσε φυσικά να την κουτουπώσει γρήγορα και εύκολα ώστε να βγάλει τον Άσαντ αθώο του αμαρτήματος της εργαλειακής υποδαύλισης του θρησκευτικού σεκταρισμού, να τον παρουσιάσει με τα χρώματα του διαλλακτικού ηγέτη, πρόθυμου για πολιτικούς συμβιβασμούς κλπ. Τον εμφύλιο κατά τον Widén επεδίωξαν και πέτυχαν αποκλειστικά οι φοβεροί και τρομεροί τζιχαντιστές και οι πάτρωνές τους στην Αραβική Χερσόνησο, παρά τις αντίθετες προθέσεις και προσπάθειες του διαλλακτικού και φι­λειρηνικού … δικτάτορα!

Δεν έχει όμως άδικο ο σ. Μ. όταν γράφει πως η συμβολή μου θα μπορούσε να διαβαστεί κατά τρόπο που θα συνοψι­ζόταν σε ένα απλουστευτικό σχήμα goodguys = συριακή αντιπολίτευση, όπως έχει επικρατήσει να ονομάζονται συλλήβδην όλες οι αντικαθεστωτικές ομάδες, ένοπλες και μη και  badguys = όλοι οι άλλοι. Ας επανορθώσω διασαφίζοντας.
Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο κάθε παίκτης στη σκηνή του συριακού εμφύλιου πολέμου – εάν μπορεί πλέον αυτός να ονομάζεται συριακός εμφύλιος – παίζει για δικό του λογα­ριασμό. Γι’ αυτό υπάρχει και μια μεταβλητή γεωμετρία συμμαχιών: πχ Τούρκοι και Ιρανοί συμμα­χούν αν πρόκειται για το κουρδικό, αλλά είναι, ή ήταν σε κάποια φάση, αντίπαλοι όσον αφορά την υποστή­ριξη του Άσαντ: το μεν Ιράν συμπολεμούσε με το καθεστώς οι δε Τούρκοι χρηματοδοτού­σαν και εξόπλιζαν τμήματα της ένοπλης αντιπολίτευσης. Τα ανάλογα ισχύουν για τους Αμερι­κάνους, τους Ρώσους, τους Σαούδ και τους λοιπούς εμίρηδες του κόλπου, ακόμα και για τους τζιχα­ντιστές. Όλες όμως οι αντιδραστικές αυτές δυνάμεις έχουν έναν κοινό παρονομαστή: δεν μπορούν να αφήσουν να αναπτυχθεί μια κοινωνική δυναμική που εκδηλώνεται οργανωμένα μέσα από τον απλό λαό στις ανάπαυλες των βομβαρδισμών, με διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες εναντίον του Άσαντ αλλά και ενα­ντίον της Αλ-Νούσρα, οργανωμένες από εκλεγμένα συμβούλια πολιτών, από γυναι­κείες ομάδες κλπ. Οι αναφορές αναρχικών όπως η LeilaalShami –ακόμα και με τις εύλογες επιφυ­λάξεις που θα υπαγόρευε η τάση των αναρχικών να κάνουν την τρίχα τριχιά–  είναι εξαιρετικά διαφωτιστικές. Οι τελευταίες μαζικές διαδηλώσεις του Σεπτεμβρίου στην Ιντλίμπ, όπου ξανακούστηκαν τα αρχικά συνθήματα της συριακής επανάστασης χωρίς η Αλ-Νούσρα να τολμήσει να τις καταστείλει, η λει­τουργία του radiofreshείναι μάρτυρες της ύπαρξης μιας κοσμικής δημοκρατικής αντιπολίτευσης, η οποία, παρότι δεν διεξάγει ένοπλο αγώνα, δεν θα μπορούσα να πιστέψω ότι είναι εντελώς ανυπε­ράσπιστη στρατιωτικά. Υπό αυτή την έννοια ισχυρίζομαι λοιπόν ότι σύμπας ο χορός της αντίδρα­σης είναι εναντίον του συριακού λαού, δηλαδή συγκεκριμένα εναντίον της υπαρκτής και μη αμελη­τέας πολι­τικής και μη ένοπλης αντιπολίτευσης. Δεν ισχυρίζομαι καθόλου ότι όλες αυτές οι ξένες δυνάμεις έχουν συνασπιστεί εναντίον της ένοπλης συριακής αντιπολίτευσης γενικώς. Ίσως ο διαχω­ρισμός μεταξύ ενόπλων και μη δεν ήταν αρκετά σαφής στο κείμενό μου. Εν τοιαύτη περιπτώσει ας υπο­γραμμίσω εδώ τη διάκριση. Ωστόσο, ίσως τελικά η διαφορά μας με το σ. Μ. να βρίσκεται στο ότι εγώ εξακο­λουθώ να βλέπω αυτό που ο ίδιος περιγράφει ως «κοσμική δημοκρατική αντιπολίτευ­ση». Προφανώς συμ­φωνούμε ότι είναι θέμα πηγών πληροφόρησης, αλλά η κριτική μιας άποψης πε­ριλαμβάνει και την επιλογή των πηγών της. Επί παραδείγματι όλα αυτά τα χρόνια υπήρχε στον τύπο της δυτικής αρι­στεράς μια πλημμυρίδα άρθρων για τη Ροζάβα, για τις τερροριστικές δράσεις των τζιχαντιστών, για μείζονες στρατιωτικές κινήσεις έξω από τις «απελευθερωμένες» περιοχές αλλά, αντίθετα, τίποτα σχεδόν για το τι γινόταν μέσα στις «απελευθερωμένες» περιοχές. Υποβάλ­λεται έτσι στους κύκλους της διε­θνούς αριστεράς η εντύπωση ότι στη Συρία υπάρχει το φωτεινό παράδειγμα της Ροζάβα και όλη η υπόλοιπη γεωγραφική περιοχή καλύπτεται από τύπους με μούσια που αλλάζουν τα ονόματα των οργανώσεών τους πολύ συχνότερα από τα πουκάμισά τους, κάνουν τούμπες σε ένα χαλάκι πεντάκις ημερησίως και στα ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα κόβουν και κα­νένα κεφάλι. Αυτή η καρικατούρα πρέπει ευθέως να αμφισβητηθεί˙ δεν μπορεί να περνάει ανε­νόχλητη ως αριστερή!  Παρότι λοιπόν πράγματι σε πανεθνικό επίπεδο σήμερα πια «δεν έχει μείνει τίποτα από την κοσμική δημοκρατική αντιπολίτευ­ση σε επίπεδο οργανωμένων δυνάμεων», εντούτοις σε τοπικό επίπεδο και σε πιο αυθόρμητες εκδο­χές αυτή η «κοσμική δημοκρατική αντιπολίτευση» εί­ναι ορατή και, στην Ιντλίμπ, επιμένει κάτω από τον ορυμαγδό του πολέμου και της μιντιακής σιω­πής που τη σκεπάζει. Η αποστροφή «πρέπει να διαλέξουμε σύντροφοι» της συμβολής μου, που βάλει κατά της ουδετερότητας υπονοώντας την άλλης τάξεως και πολύ δυσκολότερη επιλογή του Τρότσκι στον πόλεμο της Αβυσσηνίας, έχει εν προκειμένω την έννοια του να διαλέξουμε ανάμεσα στην υπάρχουσα κοσμική μη ένοπλη δημοκρατική αντιπολίτευση και στο ζεύγος Άσαντ-Τζιχαντι­στές γιατί η επικράτηση αυτής της μη ένοπλης κοσμικής αντιπολίτευσης είναι εκείνη που θα ταρα­κουνήσει την ιμπεριαλιστική  αλυσίδα και όχι βέβαια η ταφόπλακα του Άσαντ ή των Τζιχαντιστών. Αλλά για να διαλέξουμε την κοσμική δημοκρατική αντιπολίτευση πρέπει πρώτα να τη βλέπουμε. Η οριενταλιστική άποψη που δεν βλέπει παρά μόνο τον Άσαντ και τους μουσάτους τζιχαντιστές δεν είναι σε θέση να κάνει τέτοια επιλογή και μοιραία είτε αποτρα­βιέται σε μια αιδήμονα ουδετερότητα είτε καταλήγει να ομφαλοσκοπεί για το ποιο από τα δύο είναι καλύτερο για τους αγωνιστές της ερ­γατικής τάξης: να τους χώσει ο Άσαντ στο μπουντρούμι ισοβίως ή να τους αποκεφαλίσει η Αλ-Νούσρα; Thatisthequestion!

Η διαφορά που επισημαίνω από την άλλη, μεταξύ ISIS και Αλ-Νούσρα, δεν είναι ιδεολογικής τάξε­ως. Και τα δύο είναι κινήματα με φασιστικά χαρακτηριστικά. Όμως (α) το ISIS  δεν είναι Σύριοι σε αντίθεση με την Αλ-Νούσρα που αποτελείται από Σύριους και γι’ αυτό, (β) Η Αλ-Νούσρα στρέφε­ται, ασυμβίβαστα μέχρι τώρα,  εναντίον του Άσαντ ενώ το ISIS έχει διαφορετική πολιτική ατζέντα και διαφορετική τακτική (τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δύση, ευκαιριακές de facto συμμαχίες με το καθεστώς κλπ) και (γ) Η Αλ-Νούσρα δρα μέσα στο πλαίσιο της λεγόμενης συριακής αντιπολίτευ­σης σε ένα δικό της είδος «χτυπάμε μαζί, αλλά βαδίζουμε χώρια» από το οποίο βέβαια δεν λείπουν εμπλοκές και ένοπλες αντιπαραθέσεις. Αντίθετα το ISIS παίζει μόνο του το δικό του παιγνίδι: «εδώ και τώρα σαρία».
Αν για την ευκολία υιοθετήσουμε τον πράγματι προβληματικό όρο «ισλαμοφασισμός», οι δια­φορές τους θα μπορούσαν να συνοψιστούν στο εξής: Το ISIS είναι εφαρμοσμένος ισλαμοφασισμός, ενώ η Αλ-Νούσρα εφαρμόσιμος. Υπό το φως αυτών των διαφορών πρέπει να κατανοηθεί και το επιχείρη­μά μου περί δημοφιλίας της Αλ-Νούσρα, που οφείλεται φυσικά στην αταλάντευτη αντίθεσή της στο καθεστώς Άσαντ και όχι στο σκοταδιστικό βόρβορο που αναδεύει. Δεν προέβαλα αυτή τη δημοφι­λία της Αλ-Νούσρα ως λόγο υποστήριξης του ελάσσονος κακού που, εν σχέσει με τον Άσαντ, θα αντιπροσώπευε, αλλά ως απόδειξη ότι η Αλ-Νούσρα δεν έχει καταστείλει ό,τι εργατικό ή απλώς φι­λελεύθερο κινείται στην Ιντλίμπ, δεν έχει επιβάλει καθεστώς απόλυτης τρομοκρατίας όπως θα είχε κάνει το ISIS. Προφανώς διότι δεν μπορούσε να το κάνει χωρίς να χάσει την ζωτική γι αυτήν επιδο­κιμασία ή ανοχή του πληθυ­σμού, αλλά αυτό αποδεικνύει και πάλι την ύπαρξη μιας κοσμικής δημο­κρατικής αντιπολίτευσης που είναι αρκετά ισχυρή ώστε να την λογαριάζει η Αλ-Νούσρα. Στην επι­κράτεια του ISIS δεν επιζούσε ούτε ίχνος αυτοοργανωμένης ή μη πολιτικής δραστηριότητας. Στο Ιντλίμπ όμως, έστω και με προβλήμα­τα και σε συνεχή άμυνα έναντι της Αλ-Νούσρα, τέτοιου είδους κινήσεις και ομάδες μπορούν να επιβιώνουν. Βέβαια το ενδεχόμενο ότι η Αλ-Νούσρα θα προσπα­θούσε να μιμηθεί το ISIS, εάν ποτέ απαλλασσόταν από τον Άσαντ, έχει πιθανότητα πολύ κοντά στο ένα, αλλά αυτό που υποστήριξα εί­ναι ότι εν αντιθέσει με τη σιγή νεκροταφείου μετά από μια ισοπε­δωτική ήττα στην περίπτωση νίκης του Άσαντ, εάν ο Άσαντ αναγκαζόταν να αποτραβηχτεί από την Ιντλίμπ, ο αστερισμός των ενόπλων θα ανταγωνίζονταν όλοι εναντίον όλων για την τοπική εξουσία, έχοντας απέναντί τους μια εργατική τάξη που, έστω και μαζί και υπό τις σημαίες της μικροαστικής δημοκρατίας, κέρδισε την ελευθερία από και ενάντια στον δυνάστη της και που είναι επομένως ακόμα ικανή για ταξική πολι­τική δράση. Ικανή να εξουδετερώσει πολιτικά και στρατιωτικά τούς τζιχαντιστές αναπτύσσοντας την ήδη υπάρχουσα αυτοοργάνωσή της, ακόμα κι αν, ελλείψει επανα­στατικού εργατικού κόμματος πρωτοπορίας, παραμείνει τελικά υπό τις σημαίες της μικροαστικής δημοκρατίας, ως ο συνεπέστερος υπο­στηρικτής της. Μια τέτοια εξάλλου πολιτική διεργασία ακρι­βώς αυτή την ανάγκη ενός επαναστατι­κού εργατικού κόμματος θα αναδείκνυε.  Έτσι, η θέση που υποστήριξα δεν έχει ίχνος θεωρίας στα­δίων γιατί δεν προϋποθέτει πρώτα ένα τζιχαντιστικόμικρο­κράτος στο οποίο οι εργατικές τάξεις θα αποτελούσαν την νομιμόφρονα ταξική αντιπολίτευ­ση και μετά ανεξάρτητη ταξική δράση. Το αντί­θετο μάλιστα. Όχι μόνο δεν διαλέγω μεταξύ ενός θεοκρατι­κού ισλαμιστικού κρατικού μορφώματος και του καθεστώτος Άσαντ, αλλά προσβλέπω στην ανα­νέωση της κοσμικής πολιτικής δράσης για να μην δημιουργηθεί καν ένα τέτοιο κρατικό μόρφωμα. Στον αντίποδα, η SocialistAction USA κάνει ακρι­βώς το αντίθετο.[5] Ζητάει πρώτα σταθεροποίηση του κράτους και του καθεστώτος Άσαντ και μετά αντι­πολιτευτική δραστηριότητα στα πλαίσιά του από μια νομιμόφρονα ταξική και πάλι αντιπολίτευση[6]. Προφανώς υποστηρίζω μια τρίτη θέση από τις δύο που καταγράφει ο σ. Μ μέσα στην οργάνωσή μας. Ας προλάβω όμως και μια ακόμα παρεξήγη­ση. Ο  Widén είναι αλήθεια ότι πέφτει σε κάμποσα σημεία (και σε μερικά πολύ βαθειά) στον οριε­νταλισμό αλλά γράφει και κάτι πολύ σωστό: «thereisnoshortcutinthereplacementoftheworkingmasses’ self–organization: unionizationandparticularlypoliticalandideologicalorganization. Democratic socialist organization is a necessity. The eman­cipation of the working class must be its own creation. If the self-organization of the workers is ab­sent they will end up under the control of other forces». Παρότι η ιστορία ξάφνιασε με την ιδιορυθμία της κουβανικής επανάστασης, δεν είναι λογικό να πε­ριμένει κανείς νικηφόρα σοσια­λιστική επανάσταση αυτή τη στιγμή στη Συρία (ούτε και το 2011 ήταν). Η συριακή άνοιξη, αν έμενε τελικά έτσι όπως ήταν, χωρίς επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης, χωρίς καν διεργασίες σύστασης ενός τέτοιου, το πολύ να έφερνε μια πολιτική επανάσταση, έναν ταξικό συμβιβασμό παραχώρησης, από τη μεριά της στριμωγμένης συριακής μπουρζουαζίας, μιας πιο κο­σμικής και πιο «δημοκρατικής» κρατικής ορ­γάνωσης αλλά, ακριβώς αυτό, θα έβαζε αναπόφευκτα και την ανάγκη σύστασης μιας πολιτικής εκ­προσώπησης της εργατικής τάξης –ένα υπολογίσιμο κόμμα πρωτοπορίας–  στην ημερήσια διάταξη. Το τίμημα του αίματος είναι πάρα πολύ υψηλό αλλά η ιστορία δεν διαθέτει οίκτο. Όμως και γι’ αυτό το μικρό προχώρημα, μου φαίνεται απαραίτητη προϋπόθεση το να μην ηττηθεί ολοκληρωτικά η εργατική τάξη από τον Άσαντ. Ειδάλλως πάνε χω­ρίς άμεσο κέρδος για την εργατική υπόθεση μισό εκατομμύριο νεκροί, χώρια οι σακάτηδες και οι ξεριζωμένοι.

Και αυτό μας οδηγεί στο αναπόφευκτο πολιτικό εξαγόμενο. Θα με εύρισκε απόλυτα σύμφωνο η διατύπωση του σ Μ. ότι «η απελευθερωτική πολιτική περνά σήμερα από την κινητοποίηση και τον αγώνα των μαζών εναντίον του ίδιου του πολέμου. Ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει. Ο Άσαντ πρέπει να ανατραπεί και οι τζιχαντιστικές οργανώσεις να ηττηθούν, αλλά αυτό μπορεί να γίνει μόνο με μια ανε­ξάρτητη κινητοποίηση της εργατικής τάξης και των εθνοτήτων, που είναι ανέφικτη όσο αυτές οι δυ­νάμεις είναι εγκλωβισμένες σε δυο αντιδραστικά πολεμικά στρατόπεδα». Και πράγματι αυτό εξυ­πηρετεί η θέση μου όταν υποστηρίζει ακριβώς εκείνες τις δυνάμεις στην Ιντλίμπ που δεν κάνουν ένοπλο αγώνα. Αλλά με τον Άσαντanteportas και με μια «μαζική, ένοπλη και με υποστήριξη της ερ­γατικής τάξης αντιπολίτευ­ση που θα νικήσει τις τζιχαντιστικές ομάδες και θα ανατρέψει τον Άσαντ ταυτόχρονα» στη σφαίρα της φαντασίας όπως γράφει ο σ. Μ, ακόμα και η εργατική οργάνωση των ονείρων μας εάν υπήρχε στην Ιντλίμπ, αν πρέπει να μιλήσουμε πρακτικά, δεν θα είχε την πολυ­τέλεια να προτείνει στην εργατική τάξη ταυ­τόχρονη συντριβή τζιχαντιστών και Άσαντ. Αν ένα μη ένοπλο κίνημα διέθετε τόσο ισχυρό κοινωνικό έρεισμα ώστε να κατανικήσει ταυτόχρονα δύο στρα­τούς, τότε αυτοί οι στρατοί δεν θα μπορούσαν να έχουν αρκετό κοινωνικό έρεισμα για να υπάρ­ξουν!
Και η υποψία έστω επαναστατικής δράσης προϋποθέτει τον Άσαντ μακριά από την Ιντλίμπ. Προς στιγμήν οι τζιχαντιστές ήθελαν (αλλά ίσως όχι και τόσο  πλέον) και αυτοί τον Άσαντ μακριά από την Ιντλίμπ για τους δικούς τους λόγους. Αυτό όμως κάνει τον Άσαντ πρώτο τη τάξει εχθρό. Το κύ­ριο πρόβλημα σήμερα είναι ο Άσαντ. Ο Άσαντ και οι φίλοι του δεν τόλμησαν να εισβάλουν στην Ιντλίμπ επειδή εκεί βρίσκονταν οι ένοπλοι τζιχαντιστές και Σία, μια ένοπλη μειοψηφία μέσα σε 3,7 εκατομμύρια κατοίκων απολύτως εχθρικών προς το καθεστώς Άσαντ και επειδή, υπό αυτές τις συν­θήκες, μια εισβολή θα σήμαινε τελικά ένα πρωτοφανές λουτρό αί­ματος με ανεξέλεγκτες πολιτικές συνέπειες. Αυτό καθιστά την Αλ-Νούσρα και Σία  δευτερεύον πρόβλημα σήμερα μολονότι θα είναι το κύριο πρόβλημα του αύριο. Και αυτό δεν είναι θεωρία στα­δίων περισσότερο από όσο ήταν το επεισόδιο Κορνίλωφ το 1917.
Οι Τουρκικές προτάσεις «ειρή­νευσης» τελικά μετέφρασαν διπλωματικά αυτό το στρατιωτικό-πολι­τικό πατ. Το καθεστώς και οι  σπόνσορές του φαίνεται πως οδηγήθηκαν σε μια τακτική «ώριμου φρούτου»: σταδιακό ροκάνισμα του αξιόμαχου των ενόπλων ομάδων, διάσπαση των δυνάμεών τους και τελικά παράδοση. Ας ελπί­σουμε ότι η μοιραία, λόγω της συνθηκολόγησής τους, εξασθένι­ση των τζιχαντιστών μέσα στην Ιντλίμπ και ο μη πόλεμος της εκεχειρίας θα προσφέρουν ζωτικό χώρο και θα ισχυροποιήσουν τις κοσμικές δημοκρατικές δυνάμεις πριν αποπειραθεί να καταλάβει τελικά την περιοχή ο Άσαντ, ώστε να υπάρξει πολιτικό έδαφος για μια ταξική πολιτική αντιπολίτευ­ση που θα διατηρήσει ενεργό αυτό το στρατιωτικό πατ και τον κατασταλτικό μηχανισμό του Άσαντ μακριά από την Ιντλίμπ. Ίσως, ίσως προς μια δεύ­τερη, συριακή αυτή τη φορά, Ροζάβα. Η ύπαρξη άλλωστε δύο ελεύθερων περιοχών θα προστάτευε και τις δύο και τότε, η πίεση που θα δεχόταν από τα κάτω η μικροαστική ηγεσία των Κούρδων ίσως να την μετατόπιζε μακριά από τις φτερούγες του αμερικανικού αετού, τους εναγκαλισμούς της ρωσικής αρ­κούδας ή τις κολεγιές με τον αυριανό μακελάρη και του κουρδικού λαού, Άσαντ. Αυτό, μου φαίνεται,  θα ήταν τώρα πια το maximum που θα μπορούσε κα­νείς, από εργατική σκοπιά, να ελπίσει για το εγγύς μέλλον. Ίσως βρίσκεται και αυτό στη σφαίρα της φαντασίας, αλλά η ιστορία εκτός από ανοικτίρμων είναι και απρόβλεπτη˙ διατηρώ λοιπόν την ελπίδα ότι μπορεί πάντα να μας δια­ψεύσει ευχάριστα. Ούτως ή άλλως καμιά «εθνική συμφιλίωση» δεν είναι πλέον δυνατή στη Συρία και το καθεστώς είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα μακροημέρευε με μόνο στήριγμα την καταστολή, ακόμα κι αν σήμερα κατάφερνε να επιβληθεί ολοκληρωτικά.

Σύρος, 26 Οκτώβρη 2018

Πέτρος Νομικός