Η κατάρρευση του σιωνισμού

Το παρακάτω άρθρο, έχει δημοσιευθεί με τίτλο The Collapse of Zionism στο SIDECAR του New Left Review. Ανεξάρτητα από τις όποιες επιφυλάξεις μας σχετικά με την προοπτική μιας λύσης ενιαίου κράτους Ισραηλινών-Παλαιστινίων βασισμένου στα αστικά μοντέλα της Ελβετίας ή του Βελγίου (ή ακόμη και των πολυπολιτισμικών κοινωνιών κάτω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία) και όχι μιας σοσιαλιστικά οργανωμένης κοινωνίας, το άρθρο μας προσφέρει μια γενικότερη εικόνα των σημερινών εξελίξεων στο εσωτερικό του ισραηλινού κράτους [ΣτΜ].

Η κατάρρευση του σιωνισμού

Η επίθεση της Χαμάς της 7^ης Οκτωβρίου μπορεί να παρομοιαστεί με ένα σεισμό που πλήττει ένα παλαιό κτίριο. Οι ρωγμές είχαν αρχίσει ήδη να φαίνονται, αλλά τώρα είναι πλέον ορατές στα ίδια του τα θεμέλια. Είναι δυνατόν το σιωνιστικό σχέδιο στη Παλαιστίνη – η ιδέα της επιβολής ενός εβραϊκού κράτους πάνω σε μια αραβική, μουσουλμανική περιοχή της Μέσης Ανατολής – μετά από περισσότερο από 120 χρόνια από την έναρξή του, να αντιμετωπίζει την προοπτική της κατάρρευσης; Ιστορικά, την κατάρρευση ενός κράτους μπορεί να την προκαλέσει μια πληθώρα παραγόντων. Μπορεί να προκύψει μετά από συνεχείς επιθέσεις από γειτονικές χώρες ή από ένα χρόνιο εμφύλιο πόλεμο. Μπορεί να ακολουθήσει μετά την κατάρρευση των δημόσιων ιδρυμάτων, όταν αυτά καταστούν ανίκανα να παρέχουν υπηρεσίες στους πολίτες. Συχνά ξεκινά ως μια αργή διαδικασία αποσύνθεσης που συσσωρεύει ορμή και στη συνέχεια, μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, καταρρίπτει δομές που κάποτε φαίνονταν στέρεες και σταθερές.

Η δυσκολία έγκειται στον εντοπισμό των πρώιμων δεικτών. Θα υποστηρίξω εδώ ότι, στην περίπτωση του Ισραήλ, αυτοί είναι πιο ξεκάθαροι από ποτέ. Βρισκόμαστε μάρτυρες μιας ιστορικής διαδικασίας –ή, ακριβέστερα, των απαρχών της – που είναι πιθανό να κορυφωθεί με την πτώση του σιωνισμού. Αν αυτή η διάγνωσή μου είναι σωστή, τότε μπαίνουμε και σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη συγκυρία. Όταν το Ισραήλ συνειδητοποιήσει το μέγεθος της κρίσης, θα εξαπολύσει άγριες ​​και ανεξέλεγκτες δυνάμεις για να προσπαθήσει να την περιορίσει, όπως έκανε το νοτιοαφρικανικό καθεστώς του απαρτχάιντ κατά τις τελευταίες μέρες του.

– 1 –

Ένας πρώτος δείκτης είναι η διάσπαση της ισραηλινής εβραϊκής κοινωνίας. Προς το παρόν αποτελείται από δύο αντίπαλα στρατόπεδα που δεν μπορούν να βρουν ένα κοινό έδαφος. Το ρήγμα δημιουργείται από τις ανωμαλίες που προκαλεί ο ορισμός του ιουδαϊσμού ως εθνικισμού. Ενώ η εβραϊκή ταυτότητα στο Ισραήλ μερικές φορές φαινόταν κάτι λίγο περισσότερο από ένα ζήτημα θεωρητικής συζήτησης μεταξύ θρησκευτικών και κοσμικών φραξιών, τώρα έχει γίνει μια πάλη για τον χαρακτήρα της δημόσιας σφαίρας και του ίδιου του κράτους. Αυτό δεν αποτελεί αντικείμενο αντιπαράθεσης μόνο στα μέσα ενημέρωσης, αλλά και στους δρόμους.

Το ένα στρατόπεδο μπορεί να ονομαστεί το «Κράτος του Ισραήλ». Περιλαμβάνει περισσότερο τους κοσμικούς, φιλελεύθερους και κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, ευρωπαίους Εβραίους της μεσαίας τάξης και τους απογόνους τους, οι οποίοι συνέβαλαν στην ίδρυση του κράτους το 1948 και ηγεμόνευαν μέσα σε αυτό μέχρι τα τέλη του περασμένου αιώνα. Μην κάνετε λάθος, η υπεράσπιση των «φιλελεύθερων δημοκρατικών αξιών» δεν επηρεάζει τη δέσμευσή τους στο σύστημα του απαρτχάιντ, που επιβάλλεται με διάφορους τρόπους, σε όλους τους Παλαιστίνιους που ζουν μεταξύ του Ιορδάνη ποταμού και της θάλασσας της Μεσογείου. Η βασική τους επιθυμία είναι οι Εβραίοι πολίτες να ζουν σε μια δημοκρατική και πλουραλιστική κοινωνία από την οποία οι Άραβες είναι αποκλεισμένοι.

Το άλλο στρατόπεδο είναι το «Κράτος της Ιουδαίας», που αναπτύχθηκε μεταξύ των εποίκων της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Απολαμβάνει αυξανόμενη υποστήριξη μέσα στη χώρα και αποτελεί την εκλογική βάση που εξασφάλισε τη νίκη του Νετανιάχου στις εκλογές του Νοεμβρίου 2022. Η επιρροή του στα ανώτερα κλιμάκια του ισραηλινού στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Το «Κράτος της Ιουδαίας» θέλει το Ισραήλ να γίνει ένα θεοκρατικό κράτος και να επεκταθεί σε ολόκληρη την ιστορική Παλαιστίνη. Για να το πετύχει αυτό, είναι αποφασισμένο να μειώσει τον αριθμό των Παλαιστινίων στον ελάχιστο δυνατό και σκέφτεται την ανέγερση ενός Τρίτου Ναούⁱⁱ στη θέση του al-Aqsa. Τα μέλη του πιστεύουν ότι αυτό θα τους επιτρέψει να αναστήσουν τη χρυσή εποχή των βιβλικών βασιλειώνⁱⁱⁱ. Για αυτούς, οι κοσμικοί Εβραίοι είναι εξίσου αιρετικοί με τους Παλαιστίνιους εάν αρνηθούν να συμμετάσχουν σε αυτή την προσπάθεια.

Τα δύο στρατόπεδα είχαν αρχίσει να συγκρούονται βίαια πριν από την 7^η Οκτωβρίου. Τις πρώτες εβδομάδες μετά την επίθεση, φαινόταν ότι εγκατέλειπαν τις διαφορές τους μπροστά σε έναν κοινό εχθρό. Αλλά αυτό ήταν μια ψευδαίσθηση. Οι οδομαχίες έχουν αναζωπυρωθεί και είναι δύσκολο να σκεφτούμε τι θα μπορούσε να επιφέρει τη συμφιλίωση. Το πιο πιθανό αποτέλεσμα ήδη ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Ισραηλινοί, που εκπροσωπούν το «Κράτος του Ισραήλ», έχουν εγκαταλείψει τη χώρα από τον Οκτώβριο, ένδειξη ότι η χώρα κατακλύζεται από το «Κράτος της Ιουδαίας». Αυτό είναι ένα πολιτικό σχέδιο που ο αραβικός κόσμος και ίσως ακόμη και ο κόσμος γενικότερα, δεν μπορεί να ανεχθεί μακροπρόθεσμα.

– 2 –

Ο δεύτερος δείκτης είναι η οικονομική κρίση του Ισραήλ. Οι πολιτικοί δεν φαίνεται να έχουν κανένα σχέδιο για την εξισορρόπηση των δημόσιων οικονομικών μέσα σε μια κατάσταση διαρκών ένοπλων συγκρούσεων, πέρα από το να εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την αμερικανική βοήθεια. Το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους η οικονομία κατρακύλησε σχεδόν κατά 20% και από τότε η ανάκαμψη υπήρξε εύθραυστη. Η υπόσχεση της Ουάσιγκτον για 14 δις δολ. είναι απίθανο να αναστρέψει αυτή την πορεία. Αντίθετα, η οικονομική επιβάρυνση μόνο θα επιδεινώνεται αν το Ισραήλ πραγματοποιήσει την πρόθεσή του να προχωρήσει σε πόλεμο με την Χεζμπολάχ ενώ εντείνει την στρατιωτική δραστηριότητά του στη Δυτική Όχθη, την ίδια στιγμή που ορισμένες χώρες – όπως η Τουρκία και η Κολομβία – έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν οικονομικές κυρώσεις.

Η κρίση επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο από την ανικανότητα του υπουργού των Οικονομικών Bezalel Smotrich, ο οποίος διοχετεύει διαρκώς χρήματα στους εβραϊκούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη, αλλά φαίνεται να είναι ανίκανος να λειτουργήσει το υπουργείο του. Εν τω μεταξύ η σύγκρουση ανάμεσα στο «Κράτος του Ισραήλ» και το «Κράτος της Ιουδαίας», μαζί με τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, είχαν σαν αποτέλεσμα ένα τμήμα της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής ελίτ να μετακινήσει τα κεφάλαιά του έξω από τη χώρα. Αυτοί που σκέφτονται σήμερα να μεταφέρουν τις επενδύσεις τους αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα του 20% των Ισραηλινών που πληρώνουν το 80% των φόρων.

– 3 –

Ο τρίτος δείκτης είναι η αυξανόμενη διεθνής απομόνωση του Ισραήλ, καθώς μετατρέπεται σταδιακά σε ένα κράτος παρία. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε πριν από την 7^η Οκτωβρίου αλλά έχει ενταθεί με την έναρξη της γενοκτονίας [στη Γάζα]. Αντικατοπτρίστηκε από τις χωρίς προηγούμενο αποφάσεις που υιοθετήθηκαν από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Προηγουμένως το διεθνές κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη ήταν σε θέση να χαλυβδώνει ανθρώπους ώστε να συμμετέχουν σε πράξεις μποϋκοτάζ, όμως δεν κατόρθωσε να προωθήσει την επιβολή διεθνών κυρώσεων. Στις περισσότερες χώρες, η υποστήριξη προς το Ισραήλ από το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο παρέμεινε ακλόνητη.

Στο πλαίσιο αυτό, οι πρόσφατες αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης και του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου – ότι το Ισραήλ ίσως να διαπράττει γενοκτονία, ότι πρέπει να σταματήσει την επίθεσή του στη Ράφα, ότι οι ηγέτες του πρέπει να συλληφθούν για εγκλήματα πολέμου – πρέπει να θεωρηθούν ως μια προσπάθεια να ληφθούν υπόψη οι απόψεις της παγκόσμιας κοινωνίας των πολιτών και να μην αντικατοπτρίζουν απλώς τη γνώμη των ελίτ. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων δεν έχουν αμβλύνει τις βάρβαρες επιθέσεις κατά του λαού της Γάζας και της Δυτικής Όχθης. Ωστόσο έχουν συμβάλει στην αυξανόμενη από όλες τις πλευρές κριτική που ασκείται στο ισραηλινό κράτος, που έρχεται τόσο από τα πάνω όσο και τα κάτω.

– 4 –

Ο τέταρτος, διασυνδεδεμένος με τα παραπάνω, δείκτης είναι η αλλαγή της θεώρησης των πραγμάτων από τους νέους Εβραίους σε όλο τον κόσμο. Μετά τα γεγονότα των τελευταίων εννέα μηνών, πολλοί είναι αυτοί που φαίνονται πλέον πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τη σχέση τους με το Ισραήλ και τον σιωνισμό και να συμμετάσχουν ενεργά στο κίνημα αλληλεγγύης για την Παλαιστίνη. Οι εβραϊκές κοινότητες, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, κάποτε παράμεναν αποφασιστικά ανεπηρέαστες από επικρίσεις κατά του κράτους του Ισραήλ. Η απώλεια, ή τουλάχιστον η μερική απώλεια, αυτής της υποστήριξης έχει σημαντικές επιπτώσεις στο παγκόσμιο στάτους της χώρας. Η AIPAC^iv μπορεί ακόμη να βασίζεται στους Χριστιανούς Σιωνιστές^v για να παρέχει βοήθεια και υποστήριξη στα μέλη της, αλλά δεν θα είναι πλέον η ίδια πανίσχυρη οργάνωση χωρίς μια σημαντική εκλογική μάζα Εβραίων. Η δύναμη του λόμπι διαβρώνεται.

– 5 –

Ο πέμπτος δείκτης είναι η αδυναμία του ισραηλινού στρατού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο IDF παραμένει μια ισχυρή δύναμη με όπλα τεχνολογικής αιχμής στη διάθεσή του. Ωστόσο, τα όριά του αποκαλύφθηκαν την 7^η Οκτωβρίου. Πολλοί Ισραηλινοί πιστεύουν ότι ο στρατός υπήρξε εξαιρετικά τυχερός, καθώς η κατάσταση θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερη εάν η Χεζμπολάχ είχε συμμετάσχει με μια συντονισμένη επίθεση. Από τότε, το Ισραήλ έδειξε ότι βασίζεται απεγνωσμένα σε έναν περιφερειακό συνασπισμό, κάτω από την ηγεσία των ΗΠΑ, προκειμένου να αμυνθεί απέναντι στο Ιράν, το οποίο με την προειδοποιητική επίθεσή του, τον Απρίλιο, εξαπέλυσε περίπου 170 drones μαζί με βαλλιστικούς και κατευθυνόμενους πυραύλους. Περισσότερο από ποτέ, το σιωνιστικό σχέδιο εξαρτάται από την ταχεία παράδοση τεράστιων ποσοτήτων προμηθειών από τους Αμερικανούς, χωρίς τις οποίες δεν θα μπορούσε να πολεμήσει ούτε έναν μικρό αντάρτικο στρατό στο νότο.

Υπάρχει τώρα μια πλατιά διαδεδομένη αντίληψη μέσα στον εβραϊκό πληθυσμό της χώρας για την ανετοιμότητα και την αδυναμία του Ισραήλ να αμυνθεί. Αυτή οδήγησε σε μεγάλες πιέσεις για την άρση της στρατιωτικής εξαίρεσης για τους υπερορθόδοξους Εβραίους –που ισχύει από το 1948– και την έναρξη της στρατολόγησής τους κατά χιλιάδες. Αυτό δεν θα σημάνει κάποια σημαντική διαφορά στο πεδίο της μάχης, όμως αντανακλά την κλίμακα της απαισιοδοξίας σχετικά με τον στρατό – ο οποίος, με τη σειρά του, έχει βαθύνει την πολιτική διαίρεση μέσα στο Ισραήλ.

– 6 –

Ο τελευταίος δείκτης είναι η αναγέννηση της ενέργειας μέσα στη νεότερη γενιά των Παλαιστινίων. Είναι πολύ πιο ενωμένη, οργανικά συνδεδεμένη και πιο ξεκάθαρη στις προοπτικές της από την παλαιστινιακή πολιτική ελίτ. Δεδομένου ότι ο πληθυσμός της Γάζας και της Δυτικής Όχθης είναι από τους νεότερους στον κόσμο, αυτή η νέα γενιά θα έχει τεράστια επιρροή στην πορεία του απελευθερωτικού αγώνα. Οι συζητήσεις που διεξάγονται μεταξύ των ομάδων των νεαρών Παλαιστινίων δείχνουν ότι απασχολούνται με την ίδρυση μιας πραγματικά δημοκρατικής οργάνωσης –είτε μιας ανανεωμένης PLO, είτε μιας εντελώς νέας – που θα επιδιώκει ένα όραμα χειραφέτησης που είναι αντίθετο με την εκστρατεία της Παλαιστινιακής Αρχής για την αναγνώρισή της ως κράτους. Φαίνεται ότι ευνοούν τη λύση ενός ενιαίου κράτους απέναντι στο απαξιωμένο μοντέλο των δύο κρατών.

Θα κατορθώσουν να δώσουν μια αποτελεσματική απάντηση στην παρακμή του σιωνισμού; Αυτή η ερώτηση είναι δύσκολο να απαντηθεί. Η κατάρρευση ενός κρατικού σχεδίου δεν ακολουθείται πάντα από μια πιο λαμπρή εναλλακτική. Αλλού στη Μέση Ανατολή –στη Συρία, την Υεμένη και τη Λιβύη– έχουμε δει πόσο αιματηρά και παρατεταμένα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα. Στη προκειμένη περίπτωση, θα ήταν ένα ζήτημα απο-αποικιοποίησης και ο προηγούμενος αιώνας μας έχει δείξει ότι η μετα-αποικιακή πραγματικότητα δεν βελτιώνει πάντα τις αποικιακές συνθήκες. Μόνο η αντιπροσώπευση των Παλαιστινίων μπορεί να μας οδηγήσει στη σωστή κατεύθυνση. Πιστεύω ότι, αργά ή γρήγορα, ένας εκρηκτικός συγκερασμός αυτών των δεικτών θα έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή του σιωνιστικού σχεδίου στην Παλαιστίνη. Όταν συμβεί αυτό, πρέπει να ελπίζουμε ότι ένα ρωμαλέο απελευθερωτικό κίνημα θα βρίσκεται εκεί για να καλύψει το κενό.

Για περισσότερα από 56 χρόνια, αυτό που ονομαζόταν «ειρηνευτική διαδικασία» –μια διαδικασία που δεν οδηγούσε πουθενά– ήταν στην πραγματικότητα μια σειρά αμερικανο-ισραηλινών πρωτοβουλιών στις οποίες οι Παλαιστίνιοι έπρεπε να απαντήσουν. Σήμερα, η «ειρηνευτική διαδικασία» πρέπει να αντικατασταθεί με την απο-αποικιοποίηση και οι Παλαιστίνιοι πρέπει να είναι σε θέση να αρθρώσουν το όραμά τους για την περιοχή, με τους Ισραηλινούς να πρέπει να απαντήσουν. Αυτό θα σηματοδοτούσε την πρώτη φορά, τουλάχιστον εδώ και πολλές δεκαετίες, που το παλαιστινιακό κίνημα θα πρωτοστατούσε στην παρουσίαση των προτάσεών του για μια μετα-αποικιακή και μη σιωνιστική Παλαιστίνη (ή όπως αλλιώς θα ονομάζεται η νέα οντότητα). Για αυτό το σκοπό, είναι πολύ πιθανό να στρέψει το βλέμμα στην Ευρώπη (ίσως στα ελβετικά καντόνια ή στο βελγικό μοντέλο) ή ακόμα πιο σωστά, στις παλιές κοινωνικές δομές της ανατολικής Μεσογείου, όπου οι εκκοσμικευμένες θρησκευτικές ομάδες πήραν σταδιακά μια εθνο-πολιτιστική μορφή και ζούσαν δίπλα-δίπλα στην ίδια περιοχή.

Η κατάρρευση του Ισραήλ έχει γίνει προβλέψιμη, είτε οι άνθρωποι καλωσορίζουν αυτή την ιδέα είτε τη φοβούνται. Αυτή η πιθανότητα θα πρέπει να απασχολήσει τη μακροχρόνια συζήτηση σχετικά με το μέλλον της περιοχής. Θα μπει αναγκαστικά στην ημερήσια διάταξη καθώς οι άνθρωποι θα συνειδητοποιούν ότι οι προσπάθειες ενός αιώνα, κάτω από την ηγεσία της Βρετανίας και στη συνέχεια των ΗΠΑ, να επιβληθεί ένα εβραϊκό κράτος πάνω σε μια αραβική περιοχή φτάνει σιγά-σιγά στο τέλος της. Πέτυχε αρκετά στο να δημιουργήσει μια κοινωνία μερικών εκατομμυρίων εποίκων, πολλοί από τους οποίους είναι τώρα δεύτερης και τρίτης γενιάς. Όμως η παρουσία τους εξακολουθεί να εξαρτάται, όπως συνέβαινε και όταν έφτασαν εκεί, από την ικανότητά τους να επιβάλλουν βίαια τη θέλησή τους σε εκατομμύρια πληθυσμών αυτοχθόνων, οι οποίοι δεν εγκατέλειψαν ποτέ την πάλη τους για αυτοδιάθεση και ελευθερία στην πατρίδα τους. Τις επόμενες δεκαετίες, οι έποικοι θα πρέπει να εγκαταλείψουν αυτή την προσέγγιση και να αποδείξουν την προθυμία τους να ζήσουν ως ισότιμοι πολίτες σε μια απελευθερωμένη και απο-αποικιοποιημένη Παλαιστίνη.

Σημειώσεις του μεταφραστή: