Παγκόσμια Συνέδρια
Λέον Τρότσκι (μετάφραση Νίκος Τ.)
Το ουκρανικό ζήτημα, το οποίο πολλές κυβερνήσεις και πολλοί «σοσιαλιστές», ακόμη και «κομμουνιστές», προσπάθησαν να ξεχάσουν ή να παραχώσουν στο βαθύ χρονοντούλαπο της ιστορίας, τέθηκε για άλλη μια φορά στην ημερήσια διάταξη και αυτή τη φορά με πολλαπλάσια ένταση. Η τελευταία όξυνση του ουκρανικού ζητήματος είναι στενά συνδεδεμένη με τον εκφυλισμό της Σοβιετικής Ένωσης και της Κομιντέρν, τις επιτυχίες του φασισμού, και την προσέγγιση του επόμενου ιμπεριαλιστικού πολέμου. Στο σταυροδρόμι τεσσάρων κρατών, η Ουκρανία κατέχει τώρα στη μοίρα της Ευρώπης την ίδια θέση που κάποτε κατείχε η Πολωνία, με τη διαφορά ότι οι παγκόσμιες σχέσεις είναι τώρα απείρως πιο τεταμένες και οι ρυθμοί της εξέλιξης των γεγονότων επιταχύνονται. Το ουκρανικό ζήτημα προορίζεται στο άμεσο μέλλον να παίξει έναν τεράστιο ρόλο στη ζωή της Ευρώπης. Δεν ήταν τυχαίο που ο Χίτλερ ήγειρε τόσο θορυβωδώς το ζήτημα της δημιουργίας μιας «Μεγάλης Ουκρανίας» και, επίσης, δεν ήταν τυχαίο που εγκατέλειψε με τέτοια ανεξήγητη βιασύνη αυτό το ζήτημα.
Ένα ζήτημα που δεν πρέπει να αγνοήσουμε
Η Δεύτερη Διεθνής, εκφράζοντας τα συμφέροντα της εργατικής γραφειοκρατίας και της αριστοκρατίας των ιμπεριαλιστικών κρατών, αγνόησε εντελώς το ουκρανικό ζήτημα. Ακόμη και η αριστερή του πτέρυγα δεν του έδωσε την απαραίτητη σημασία. Αρκεί να θυμηθούμε ότι η Ρόζα Λούξεμπουργκ, παρόλη τη λαμπρή της διάνοια και το γνήσιο επαναστατικό της πνεύμα, μπόρεσε να δηλώσει ότι το ουκρανικό ζήτημα δεν ήταν παρά η εφεύρεση μιας χούφτας διανοουμένων. Αυτή η θέση άφησε ένα βαθύ αποτύπωμα ακόμη και στο Πολωνικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Το ουκρανικό ζήτημα θεωρήθηκε από τους επίσημους ηγέτες του πολωνικού τμήματος της Κομιντέρν ένα εμπόδιο και όχι ένα επαναστατικό πρόβλημα. Εξ ου και οι αιώνιοι οπορτουνιστές επιχειρούν να αποφύγουν αυτό το ζήτημα, να το καταπιέσουν, να το αποσιωπήσουν ή να το αναβάλουν για κάποιο απροσδιόριστο μέλλον.
Το μπολσεβίκικο κόμμα, όχι χωρίς δυσκολίες και μόνο σταδιακά, κάτω από τη συνεχή πίεση του Λένιν, μπόρεσε να αποκτήσει μια σωστή προσέγγιση στο ουκρανικό ζήτημα. Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, δηλαδή στην απόσχιση, επεκτάθηκε εξίσου στους Πολωνούς και στους Ουκρανούς από τον Λένιν, ο οποίος δεν αναγνώριζε αριστοκρατικά έθνη ͘ κάθε τάση να αποφευχθεί ή να αναβληθεί το ζήτημα μιας καταπιεσμένης εθνικότητας το θεωρούσε ως εκδήλωση του μεγαλορωσικού σωβινισμού.
Μετά την κατάκτηση της εξουσίας έγινε μια σημαντική πάλη μέσα στο κόμμα για την επίλυση των πολυάριθμων εθνικών προβλημάτων που κληρονόμησε από την παλιά τσαρική Ρωσία. Με την ιδιότητά του ως Λαϊκός Επίτροπος των Εθνοτήτων, ο Στάλιν αντιπροσώπευε πάντα την πιο συγκεντρωτική και γραφειοκρατική τάση. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στο ζήτημα της Γεωργίας και στο ζήτημα της Ουκρανίας. Η αλληλογραφία σχετικά με αυτά τα θέματα έχει παραμείνει αδημοσίευτη μέχρι σήμερα. Ελπίζουμε να δημοσιεύσουμε ένα τμήμα της -πολύ μικρό- που βρίσκεται στη διάθεσή μας. Κάθε γραμμή των επιστολών και των προτάσεων του Λένιν δονείται από μια παρότρυνση να γίνει αποδεκτή, όσο το δυνατόν περισσότερο, από εκείνες τις εθνότητες που έχουν καταπιεστεί στο παρελθόν. Στις προτάσεις και τις διακηρύξεις του Στάλιν, αντίθετα, η τάση προς τον γραφειοκρατικό συγκεντρωτισμό ήταν πάντα εμφανής. Προκειμένου να διασφαλιστούν οι «διοικητικές ανάγκες», δηλαδή τα συμφέροντα της γραφειοκρατίας, και οι πιο νόμιμες διεκδικήσεις των καταπιεσμένων εθνοτήτων χαρακτηρίστηκαν ως δείγματα μικροαστικού εθνικισμού. Όλα αυτά τα συμπτώματα μπορούσε να τα παρατηρήσει κανείς ήδη από το 1922-23. Από τότε έχουν αναπτυχθεί τερατωδώς και έχουν οδηγήσει σε πλήρη στραγγαλισμό κάθε είδους ανεξάρτητης εθνικής εξέλιξης των λαών της ΕΣΣΔ.
Η Μπολσεβίκικη Αντίληψη για τη Σοβιετική Ουκρανία
Σύμφωνα με την αντίληψη του παλιού μπολσεβίκικου κόμματος, η Σοβιετική Ουκρανία προοριζόταν να γίνει ένας ισχυρός άξονας γύρω από τον οποίο θα ενώνονταν τα άλλα τμήματα του ουκρανικού λαού. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι στην πρώτη περίοδο της ύπαρξής της η Σοβιετική Ουκρανία άσκησε μια ισχυρή ελκτική δύναμη από εθνική άποψη, και ξεσήκωσε στην πάλη τους εργάτες, τους αγρότες και την επαναστατική διανόηση της Δυτικής Ουκρανίας, η οποία ήταν υποδουλωμένη στην Πολωνία. Όμως, κατά τα χρόνια της θερμιδοριανής αντίδρασης, η θέση της Σοβιετικής Ουκρανίας, και μαζί της η θέση του ουκρανικού ζητήματος στο σύνολό του, άλλαξε απότομα ͘ όσο πιο βαθιές οι ελπίδες που εξέθρεψε τόσο πιο έντονη ήταν η απογοήτευση. Η γραφειοκρατία στραγγάλισε και λεηλάτησε τον λαό και στη Μεγάλη Ρωσία. Όμως στην Ουκρανία τα πράγματα περιπλέχτηκαν ακόμη περισσότερο από τη διάψευση των εθνικών ελπίδων. Πουθενά αλλού οι περιορισμοί, οι εκκαθαρίσεις, οι καταστολές και γενικά όλες οι μορφές της γραφειοκρατικής αλητείας δεν έλαβαν τέτοια δολοφονική σαρωτική έκταση, όπως στην Ουκρανία στον αγώνα εναντίον των ισχυρών -πόθος βαθιά ριζωμένος στις ουκρανικές μάζες για μεγαλύτερη ελευθερία και ανεξαρτησία. Για την ολοκληρωτική γραφειοκρατία, η Σοβιετική Ουκρανία έγινε διοικητικό τμήμα μιας οικονομικής μονάδας και στρατιωτική βάση της ΕΣΣΔ. Σίγουρα, η γραφειοκρατία του Στάλιν στήνει αγάλματα στον Σεφτσένκο, αλλά μόνο για να συντρίψει τον ουκρανικό λαό κάτω από το βάρος του και να τον αναγκάσει να ψάλλει παιάνες στη γλώσσα του Κόμπζαρ για την κλίκα των βιαστών του Κρεμλίνου.
Απέναντι στα τμήματα της Ουκρανίας που τώρα βρίσκονται έξω από τα σύνορά της, η στάση του Κρεμλίνου σήμερα είναι η ίδια όπως είναι προς όλες τις καταπιεσμένες εθνικότητες, όλες τις αποικίες και τις ημιαποικίες, δηλαδή μικρές ανταλλαγές στις διεθνείς συνδιαλλαγές του με τις ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις. Στο πρόσφατο 18ο Συνέδριο του «Κομμουνιστικού Κόμματος», ο Μανουίλσκι, ένας από τους πιο αποκρουστικούς αποστάτες του ουκρανικού κομμουνισμού, εξήγησε εντελώς απροκάλυπτα ότι όχι μόνο η ΕΣΣΔ αλλά και η Κομιντέρν (η «γύφτικη ένωση», σύμφωνα με τη διατύπωση του Στάλιν) αρνήθηκαν να απαιτήσουν τη χειραφέτηση των καταπιεσμένων λαών όταν οι καταπιεστές τους δεν είναι εχθροί της κυβερνητικής κλίκας της Μόσχας. Ο Στάλιν, ο Δημητρόφ και ο Μανουίλσκι υπερασπίζονται τώρα πια την Ινδία απέναντι στην Ιαπωνία, αλλά όχι απέναντι στην Αγγλία. Είναι έτοιμοι να παραχωρήσουν για πάντα τη Δυτική Ουκρανία στην Πολωνία με αντάλλαγμα μια διπλωματική συμφωνία που φαίνεται επικερδής αυτή τη στιγμή στους γραφειοκράτες του Κρεμλίνου. Είναι πολύ μακρινή η εποχή που δεν πήγαιναν παραπέρα από ευκαιριακές συνδιαλλαγές στην πολιτική τους.
Ο Στάλιν, ο Χίτλερ και η Ουκρανία
Δεν απομένει ούτε ένα ίχνος από την προηγούμενη εμπιστοσύνη και συμπάθεια των μαζών της Δυτικής Ουκρανίας προς το Κρεμλίνο. Μετά την τελευταία δολοφονική «εκκαθάριση» στην Ουκρανία, κανείς στη Δύση δεν θέλει να γίνει μέρος της σατραπείας του Κρεμλίνου που συνεχίζει να φέρει το όνομα της Σοβιετικής Ουκρανίας. Οι εργατικές και οι αγροτικές μάζες στη Δυτική Ουκρανία, στη Μπουκοβίνα, στην Καρπαθική Ουκρανία βρίσκονται σε κατάσταση σύγχυσης: Πού να στραφούν; Τι να ζητήσουν; Αυτή η κατάσταση μετατοπίζει φυσικά την ηγεσία προς τις πιο αντιδραστικές ουκρανικές κλίκες που εκφράζουν τον «εθνικισμό» τους επιδιώκοντας να πουλήσουν τον ουκρανικό λαό στον έναν ή τον άλλον ιμπεριαλισμό με αντάλλαγμα την υπόσχεση μιας πλασματικής ανεξαρτησίας. Πάνω σε αυτή την τραγική σύγχυση στηρίζει ο Χίτλερ την πολιτική του στο ουκρανικό ζήτημα. Κάποτε είχαμε πει: ωστόσο για τον Στάλιν (δηλαδή, για τη μοιραία πολιτική της Κομιντέρν στη Γερμανία) δεν υπήρχε ο Χίτλερ. Σε αυτό μπορεί τώρα να προστεθεί: ωστόσο για τον βιασμό της Σοβιετικής Ουκρανίας από τη σταλινική γραφειοκρατία δεν υπήρχε χιτλερική ουκρανική πολιτική.
Δεν θα σταθώ εδώ για να αναλύσω τα κίνητρα που ώθησαν τον Χίτλερ να απορρίψει, προς το παρόν τουλάχιστον, το σύνθημα της Μεγάλης Ουκρανίας. Αυτά τα κίνητρα πρέπει να αναζητηθούν αφενός στις δόλιες συνδιαλλαγές του γερμανικού ιμπεριαλισμού και αφετέρου στον φόβο της επίκλησης ενός εχθρικού πνεύματος που θα ήταν δύσκολο να ξορκιστεί. Ο Χίτλερ έκανε δώρο την Καρπαθική Ουκρανία στους Ούγγρους χασάπηδες. Αυτό έγινε, αν όχι με την ανοιχτή έγκριση της Μόσχας, τουλάχιστον με τη σιγουριά ότι η έγκριση θα επακολουθούσε. Είναι σαν να είχε πει ο Χίτλερ στον Στάλιν: «Αν είχα σκοπό να επιτεθώ στη Σοβιετική Ουκρανία αύριο, θα έπρεπε να είχα κρατήσει την Καρπαθική Ουκρανία στον έλεγχό μου». Σε απάντηση, ο Στάλιν στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος υπερασπίστηκε ανοιχτά τον Χίτλερ ενάντια στις συκοφαντίες των «Δυτικών Δημοκρατιών». Ο Χίτλερ σκοπεύει να επιτεθεί στην Ουκρανία; Τίποτα τέτοιο! Να τσακωθείς με τον Χίτλερ; Ούτε ο παραμικρός λόγος γι’ αυτό. Ο Στάλιν προφανώς ερμηνεύει την παράδοση της Καρπαθικής Ουκρανίας στην Ουγγαρία ως πράξη ειρήνης.
Για μια Ελεύθερη, Ανεξάρτητη Σοβιετική Ουκρανία!
Αυτό σημαίνει ότι για τους διεθνείς υπολογισμούς του Κρεμλίνου τμήματα του ουκρανικού λαού θεωρούνται πολύ μικρής ανταλλακτικής αξίας. Η Τετάρτη Διεθνής πρέπει να κατανοήσει ξεκάθαρα την τεράστια σημασία του ουκρανικού ζητήματος για τη μοίρα όχι μόνο της Νοτιοανατολικής και Ανατολικής Ευρώπης αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Έχουμε να κάνουμε με έναν λαό που έχει αποδείξει τη βιωσιμότητά του, που ισοδυναμεί αριθμητικά με τον πληθυσμό της Γαλλίας και καταλαμβάνει μια εξαιρετικά πλούσια περιοχή, η οποία άλλωστε είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας. Το ζήτημα της μοίρας της Ουκρανίας έχει τεθεί στην πλήρη έκτασή του. Είναι απαραίτητο ένα σαφές σύνθημα που να ανταποκρίνεται στη νέα κατάσταση. Κατά τη γνώμη μου δεν μπορεί να υπάρχει αυτή τη στιγμή παρά μόνο ένα τέτοιο σύνθημα: Για μια ενωμένη, ελεύθερη και ανεξάρτητη Σοβιετική Ουκρανία των εργατών και των αγροτών.
Αυτό το πρόγραμμα έρχεται σε ασυμβίβαστη αντίθεση πρώτα απ’ όλα με τα συμφέροντα των τριών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Ουγγαρίας. Μόνο τα αδιόρθωτα κεφάλια των πασιφιστών είναι ικανά να σκεφτούν ότι η χειραφέτηση και η ενοποίηση της Ουκρανίας μπορεί να επιτευχθεί με ειρηνικά διπλωματικά μέσα, με δημοψηφίσματα, με αποφάσεις της Κοινωνίας των Εθνών κ.λπ. Φυσικά, σε καμία περίπτωση δεν είναι καλύτεροι από αυτούς εκείνοι οι «εθνικιστές» που προτείνουν να λύσουν το ουκρανικό ζήτημα, μπαίνοντας στην υπηρεσία του ενός ιμπεριαλισμού εναντίον του άλλου. Ο Χίτλερ έδωσε ένα πολύτιμο μάθημα σε αυτούς τους τυχοδιώκτες παραδίνοντας (για πόσο;) την Καρπαθική Ουκρανία στους Ούγγρους που κατέσφαξαν αμέσως ουκ ολίγους ευκολόπιστους Ουκρανούς. Όσο καιρό το ζήτημα θα εξαρτάται από τη στρατιωτική δύναμη των ιμπεριαλιστικών κρατών, η νίκη της μιας ή της άλλης ομάδας μπορεί να σημαίνει μόνο έναν νέο διαμελισμό και μια ακόμη πιο βάναυση υποταγή του ουκρανικού λαού. Το πρόγραμμα της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας στην εποχή του ιμπεριαλισμού είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένο με το πρόγραμμα της προλεταριακής επανάστασης. Θα ήταν εγκληματικό να τρέφουμε ψευδαισθήσεις ως προς αυτό.
Το Σοβιετικό Σύνταγμα αναγνωρίζει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης
Αλλά η ανεξαρτησία μιας Ενωμένης Ουκρανίας θα σήμαινε την απόσχιση της Σοβιετικής Ουκρανίας από την ΕΣΣΔ, θα αναφωνήσουν εν χορώ οι «φίλοι» του Κρεμλίνου. Τι είναι τόσο τρομερό σε αυτό; απαντάμε. Δεν είμαστε ζηλωτές της λατρείας των κρατικών συνόρων. Δεν υποστηρίζουμε τη θέση ενός «ενιαίου και αδιαίρετου» συνόλου. Άλλωστε, ακόμη και το σύνταγμα της ΕΣΣΔ αναγνωρίζει το δικαίωμα των ομόσπονδων λαών, που την απαρτίζουν, στην αυτοδιάθεση, δηλαδή στην απόσχιση. Έτσι, ούτε καν η υπάρχουσα ολιγαρχία του Κρεμλίνου δεν τολμά να απαρνηθεί αυτήν την αρχή. Βέβαια είμαστε σίγουροι ότι αυτή παραμένει μόνο στα χαρτιά. Η παραμικρή απόπειρα να τεθεί ανοιχτά το ζήτημα μιας ανεξάρτητης Ουκρανίας σημαίνει άμεση εκτέλεση με την κατηγορία της προδοσίας. Όμως είναι ακριβώς αυτή η απεχθής αμφισημία, ακριβώς αυτή η αδίστακτη καταδίωξη κάθε ελεύθερης εθνικής σκέψης που έχει οδηγήσει τις εργαζόμενες μάζες της Ουκρανίας να βλέπουν, σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό από όσο οι μάζες της Μεγάλης Ρωσίας, την εξουσία του Κρεμλίνου ως τερατώδη καταπίεση. Εν όψει μιας τέτοιας εσωτερικής κατάστασης είναι φυσικά αδύνατο ακόμη και να μιλάμε για οικειοθελή ένταξη της Δυτικής Ουκρανίας στην ΕΣΣΔ, όπως είναι σήμερα συγκροτημένη. Κατά συνέπεια, η ενοποίηση της Ουκρανίας προϋποθέτει την απελευθέρωση της λεγόμενης Σοβιετικής Ουκρανίας από τη σταλινική μπότα. Και σε αυτό το θέμα η βοναπαρτιστική κλίκα θα θερίσει ό,τι έσπειρε.
Όμως αυτό δεν θα σήμαινε τη στρατιωτική αποδυνάμωση της ΕΣΣΔ; θα ουρλιάζουν τρομαγμένοι οι «φίλοι» του Κρεμλίνου. Απαντάμε ότι η αποδυνάμωση της ΕΣΣΔ προκαλείται από αυτές τις διαρκώς αυξανόμενες φυγόκεντρες τάσεις που δημιουργούνται από τη βοναπαρτιστική δικτατορία. Σε περίπτωση πολέμου το μίσος των μαζών για την κυρίαρχη κλίκα μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση όλων των κοινωνικών κατακτήσεων του Οκτώβρη. Η πηγή των ντεφετιστικών διαθέσεων βρίσκεται στο Κρεμλίνο. Μια ανεξάρτητη Σοβιετική Ουκρανία, από την άλλη, θα γινόταν, έστω και μόνο λόγω των συμφερόντων της, ένα ισχυρό νοτιοδυτικό προπύργιο της ΕΣΣΔ. Όσο πιο γρήγορα υπονομευθεί, διαταραχθεί, συντριβεί και σαρωθεί η σημερινή βοναπαρτιστική κάστα, τόσο πιο σταθερή θα γίνει η υπεράσπιση της Σοβιετικής Δημοκρατίας και τόσο πιο βέβαιο το σοσιαλιστικό της μέλλον.
Ενάντια στον Ιμπεριαλισμό και τον Βοναπαρτισμό της Μόσχας
Φυσικά μια ανεξάρτητη Ουκρανία των εργατών και των αγροτών θα μπορούσε στη συνέχεια να ενταχθεί στη Σοβιετική Ομοσπονδία· όμως οικειοθελώς, υπό προϋποθέσεις που η ίδια θεωρεί αποδεκτές, που με τη σειρά τους προϋποθέτουν μια επαναστατική αναγέννηση της ΕΣΣΔ. Η γνήσια χειραφέτηση του ουκρανικού λαού είναι αδιανόητη χωρίς μια επανάσταση ή μια σειρά επαναστάσεων στη Δύση που πρέπει να οδηγήσουν τελικά στη δημιουργία των Σοβιετικών Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Μια ανεξάρτητη Ουκρανία θα μπορούσε αναμφίβολα να ενταχθεί και θα ενταχθεί σε αυτήν την ομοσπονδία ως ισότιμο μέλος. Η προλεταριακή επανάσταση στην Ευρώπη, με τη σειρά της, δεν θα άφηνε ούτε μια πέτρα όρθια στην αποκρουστική δομή του σταλινικού βοναπαρτισμού. Το πρωταρχικό ζήτημα είναι η επαναστατική εγγύηση της ενότητας και της ανεξαρτησίας μιας Ουκρανίας των εργατών και των αγροτών στην πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό από τη μια και ενάντια στον βοναπαρτισμό της Μόσχας από την άλλη.
Η Ουκρανία έχει μια ιδιαίτερα πλούσια εμπειρία στα ολισθηρά μονοπάτια της πάλης για εθνική χειραφέτηση. Εδώ δοκιμάστηκαν όλα: η μικροαστική Ράντα, ο Σκοροπάντσκι και ο Πετλούρα και η «συμμαχία» με τους Χοεντζόλερν και οι συνδιαλλαγές με την Αντάντ. Μετά από όλα αυτά τα πειράματα, μόνο πολιτικά πτώματα μπορούν να συνεχίσουν να εναποθέτουν ελπίδες σε κάποιο από τα τμήματα της ουκρανικής αστικής τάξης ως ηγετικό του εθνικού αγώνα για χειραφέτηση. Το ουκρανικό προλεταριάτο από μόνο του είναι ικανό όχι μόνο να φέρει σε πέρας το καθήκον -που είναι επαναστατικό στην ουσία του- αλλά και να αναλάβει την πρωτοβουλία για την επίλυσή του. Το προλεταριάτο και μόνο το προλεταριάτο μπορεί να συσπειρώσει γύρω του τις αγροτικές μάζες και τη γνήσια επαναστατική εθνική διανόηση.
Στις αρχές του τελευταίου ιμπεριαλιστικού πολέμου οι Ουκρανοί, Μελενέφσκι («Μπασόκ») και Σκορόπης-Γελτουχόφσκι, προσπάθησαν να θέσουν το ουκρανικό απελευθερωτικό κίνημα κάτω από τη φτερούγα του στρατηγού των Χοεντσόλερν, Λούντεντορφ. Για να το κάνουν καλύφτηκαν πίσω από αριστερές φράσεις. Με μια κλωτσιά οι επαναστάτες μαρξιστές έδιωξαν αυτούς τους ανθρώπους. Έτσι πρέπει να συνεχίσουν να συμπεριφέρονται οι επαναστάτες και στο μέλλον. Ο επερχόμενος πόλεμος θα δημιουργήσει μια ευνοϊκή ατμόσφαιρα για κάθε είδους τυχοδιώκτες, θαυματουργούς και αναζητητές του χρυσόμαλλου δέρατος. Στους κυρίους αυτούς, που αρέσκονται ιδιαίτερα να ζεσταίνουν τα χέρια τους γύρω από το εθνικό ζήτημα, δεν πρέπει να επιτραπεί να μείνουν εντός του βεληνεκούς του εργατικού κινήματος. Ούτε ο παραμικρός συμβιβασμός με τον ιμπεριαλισμό, είτε φασιστικό είτε δημοκρατικό! Ούτε η παραμικρή παραχώρηση στους Ουκρανούς εθνικιστές, είτε κληρικούς-αντιδραστικούς είτε φιλελεύθερους-ειρηνιστές! Όχι «Λαϊκά Μέτωπα»! Πλήρης ανεξαρτησία του προλεταριακού κόμματος ως πρωτοπορία των εργαζομένων!
Για μια Διεθνή Συζήτηση
Αυτή μου φαίνεται η σωστή πολιτική για το ουκρανικό ζήτημα. Μιλάω εδώ προσωπικά και εν ονόματί μου. Το ζήτημα πρέπει να ανοίξει σε μια διεθνή συζήτηση. Η πρωταρχική θέση σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να ανήκει στους Ουκρανούς επαναστάτες μαρξιστές. Θα ακούσουμε με τη μεγαλύτερη προσοχή τις φωνές τους. Καλύτερα όμως να βιαστούν. Λίγος χρόνος απομένει για προετοιμασία!
22 Απριλίου 1939
Πηγή: Socialist Appeal (New York), Vol. III, No. 31, May 9, 1939 / Fourth International (New York), Vol. 10, No. 10, November 1949 / Marxists Internet Archive
