Μετά από έναν μήνα μαζικής πάλης, οι φοιτητές του Μπαγκλαντές γκρέμισαν την κυβέρνηση Χασίνα. Και τώρα ;

Παρά τη διαρκή καταστολή της κυβέρνησης, η κινητοποίηση των φοιτητών που ξεκίνησε πριν από έναν μήνα έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις, παρασύροντας διαδοχικά με το μέρος της ολόκληρα τμήματα του πληθυσμού, από καθηγητές πανεπιστημίωνⁱ έως τους εργάτες της κλωστοϋφαντουργίαςⁱⁱ, μέχρι την παραίτηση της κυβέρνησης Χασίνα τη Δευτέρα 5 Αυγούστου. Ο στρατός προσφέρθηκε αμέσως να αναλάβει να σχηματίσει μια προσωρινή κυβέρνηση. Η «σιδηρά κυρία» δεν είναι πια εκεί, αλλά η αστική τάξη σκοπεύει να διατηρήσει την κυριαρχία της.

Η θεαματική πτώση της κυβέρνησης Χασίνα

Παρά τις γεμάτες βεβαιότητα απειλές της Κυριακής για «συντριβή των σαμποτέρ με ένα σιδερένιο χέρι», η αυτοπεποίθηση της πρωθυπουργού εξαφανίστηκε τη Δευτέρα, μπροστά στο μέγεθος της «εθνικής πορείας προς τη Ντάκα» που κάλεσαν οι συντονιστές των σπουδαστών με σκοπό να ρίξουν την πρωθυπουργό. Ενώ εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωναν και κατέλαβαν διαδοχικά το πρωθυπουργικό μέγαρο και το κοινοβούλιο, η Σεΐχ Χασίνα κατέφυγε μετά την παραίτησή της στην Ινδία (και σύντομα πρόκειται να καταφύγει στο Ηνωμένο Βασίλειο!) κάτω από την προστασία του στρατού, και ανακοίνωσε ότι ήταν «πολύ απογοητευμένη μάλιστα μετά από όλο το έργο που έχει προσφέρει»… . Παρά τη νέα διακοπή του διαδικτύου, τις «γενικές αργίες» για τρεις ημέρες που επέβαλε η κυβέρνηση την Κυριακή της 4^ης Αυγούστου (στη δημόσια διοίκηση, στη συνέχεια στις τράπεζες και μετά στην κλωστοϋφαντουργία, κάτω από τον φόβο της διεύρυνσης του κινήματος στα εργοστάσια), τα κατασταλτικά μέτρα και τη χρήση της αστυνομίας και του στρατού για να καταπνίξουν τη διαμαρτυρία, η λαϊκή κινητοποίηση κατέλυσε τελικά το καθεστώς.

Ο στρατός προσπαθεί να αφαιρέσει την καθοδήγηση της μετάβασης … από τα χέρια των λαϊκών τάξεων

Ο στρατός, μέσω του αρχιστράτηγου Waker-uz-Zaman, ανακοίνωσε ότι θα σχηματίσει γρήγορα μια προσωρινή κυβέρνηση σε συνεννόηση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ενώ επιβεβαίωσε τη θέλησή του να συνδεθεί με τους φοιτητές. Πράγματι, οι τελευταίες μέρες χαρακτηρίστηκαν από μια αυξανόμενη υποστήριξη για την κινητοποίηση μέσα στο στρατό και στο σώμα των αξιωματικών που δήλωσαν ταύτιση με τα αιτήματα των φοιτητών. Από φόβο μήπως χάσει τον έλεγχο, το γενικό επιτελείο αποφάσισε πρώτα να αρνηθεί να πυροβολήσει κατά των διαδηλωτών, αφήνοντας αυτή τη βρώμικη δουλειά στην αστυνομία, τους συνοριοφύλακες και τις πολιτοφυλακές του κυβερνώντος κόμματος, προτού πάρει μια ξεκάθαρη θέση υπέρ της αλλαγής της κυβέρνησης. Μια διακήρυξη από βετεράνους αξιωματικούς και έναν πρώην αρχηγό του επιτελείου (υπό την Χασίνα) καταδεικνύει ξεκάθαρα την επιθυμία του στρατού να διατηρήσει τη συνέχεια του κράτους επισείοντας τον «εξωτερικό» κίνδυνο, καθώς οι στρατιώτες αδελφοποιούνταν με τους διαδηλωτές και άνοιγαν πυρ εναντίον των πολιτοφυλακών της Chhatra Leagueⁱⁱⁱ: «Τα σύνορά μας αυτή τη στιγμή δεν προστατεύονται». Μεγάλος αριθμός συνοριοφυλάκων είχαν μετακινηθεί για να συντρίψουν το φοιτητικό κίνημα. Επομένως, τα σύνορα είναι ανοιχτά για όλους όσους θέλουν να εκμεταλλευτούν την εσωτερική μας κρίση για να τα διασχίσουν.[…] Τώρα είναι η ώρα να επαναφέρετε τους στρατιώτες στους στρατώνες για να προετοιμαστούν για κάθε ενδεχόμενο^iv. Αυτά απηχούν τις ανησυχίες του γενικού επιτελείου και των αξιωματικών που επιδιώκουν να νομιμοποιήσουν την αρχική τους συμμετοχή στην καταστολή με το πρόσχημα των «ξένων παρεμβάσεων» και προσπαθούν παράλληλα να αποστασιοποιηθούν από την κυβέρνηση^v.

Αρνούμενο να καταστείλει μια κινητοποίηση που κινδύνευε να παραγκωνίσει τον στρατό (και να ανοίξει τον δρόμο σε μια επανάσταση), το Γενικό Επιτελείο προσπάθησε να προστατεύσει την εικόνα του στρατού για να διαχειριστεί τη μετάβαση, διατηρώντας παράλληλα τη δυνατότητα επαναφοράς της κατάστασης έκτακτης ανάγκης “αν αυτό κριθεί απαραίτητο”.

Παίρνουμε (σχεδόν) τα ίδια και ξανά από την αρχή;

Έτσι, οι υψηλόβαθμοι κάλεσαν γρήγορα τους φοιτητές να παραμείνουν ψύχραιμοι και να πάνε στα σπίτια τους… Το BNP (το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που βρίσκεται ήδη την εξουσία) έχει επίσης καλέσει για ψυχραιμία μετά από την παραίτηση της κυβέρνησης, καθώς γνώριζε ότι μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ήταν διαθέσιμη για αυτό. Πώς όμως μπορούμε να εμπιστευτούμε αυτή τη μελλοντική κυβέρνηση, η οποία περιλαμβάνει τους εξουσιοδοτημένους εκπροσώπους της αστικής τάξης του Μπαγκλαντές, οι οποίοι, όταν βρίσκονταν στην εξουσία, είχαν διεξάγει μια πολιτική υπεράσπισης των συμφερόντων των εργοδοτών (αυτό ισχύει και για τον στρατό, ο οποίος, πολλές φορές, ηγήθηκε της χώρας μετά από την ανεξαρτησία της). Επιπλέον, ο στρατός θέλει να συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Μοχάμαντ Σαχαμπουντίν, πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Islami Bank Bangladesh Limited και μέλος του Συνδέσμου Αουάμι (Awami League) που μόλις ανέτρεψαν οι διαδηλωτές! Επιπλέον, ο αρχηγός του στρατού, ο Waker-uz-Zaman, είναι ο πρώην επικεφαλής του επιτελείου της πρωθυπουργού Σεΐχ Χασίνα. Για την αστυνομία, τις δυνάμεις της συνοριοφυλακής, τους δικαστές και τους δημόσιους υπαλλήλους που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της καταστολής του κινήματος, ο στρατός υποσχέθηκε την έναρξη μιας έρευνας που θα κρίνει τους ενόχους, χωρίς όμως να αλλάξει τίποτα στο σύστημα. Παίρνουμε τα ίδια και ξανά από την αρχή, ίδια δικαιοσύνη, ίδια αστυνομία και ίδιος στρατός, κι ας αρχίσουν να απελευθερώνονται οι πολιτικοί κρατούμενοι των κινητοποιήσεων^vi … .

Θα επιτρέψουν οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι να τους κλέψουν τη νίκη;

Ωστόσο, οι φοιτητές δεν επιστρέφουν στα σπίτια τους και η υποστήριξη προς τον στρατό, το BNP ή το Jamaat-e-Islami (το κύριο ισλαμιστικό κόμμα της χώρας) απέχει πολύ από το να είναι σήμερα μια πραγματικότητα. Ο Ασίφ Μαχμούντ (Asif Mahmud), ένας από τους συντονιστές της οργάνωσης Φοιτητές Ενάντια στις Διακρίσεις (Students Against Discrimination), επιμένει ότι οι φοιτητές δεν θέλουν μια στρατιωτική κυβέρνηση και καλεί τους φοιτητές και τον υπόλοιπο πληθυσμό να οργανωθούν σε επιτροπές ώστε να μην αποδιοργανωθούν με την επόμενη απαγόρευση της κυκλοφορίας^vii. Οι φοιτητές στρέφονται προς τους εργάτες, τους οποίους ο Μαχμούντ κάλεσε να διαδηλώσουν μαζί τους και να ακινητοποιήσουν τη χώρα. Κάτω από τον φόβο της επέκτασης του κινήματος, το BGMEA (η εργοδοτική ομοσπονδία) αποφάσισε να κλείσει τα εργοστάσια μέχρι νεοτέρας σε όλη τη χώρα. Η εργοδοσία έχει επίγνωση του τεράστιου κινδύνου μιας διασύνδεσης του σημερινού κινήματος με τους εργαζόμενους, που θα έθετε άμεσα υπό αμφισβήτηση την εξουσία της. Οι εργαζόμενοι στο προάστιο Gazipur^viii της Ντάκα προχώρησαν σε απεργία την Κυριακή και ενώθηκαν με το κίνημα κατά της πρωθυπουργού, καλώντας τα άλλα εργοστάσια να προχωρήσουν σε απεργία.

Ο στρατός προσπαθεί να σταθεροποιήσει την κατάσταση, αλλά δεν έχει ακόμη κατορθώσει να το επιτύχει, όπως αποδεικνύεται από το συνεχές κλείσιμο των εργοστασίων παρά την αλλαγή της κυβέρνησης, μια επιλογή που έγινε μετά από μια έκτακτη συνεδρίαση^ix το απόγευμα της Δευτέρας της 5^ης Αυγούστου. Για τους εργοδότες, εκτός από το ζήτημα της επαναλειτουργίας των εργοστασίων, υπάρχει το ενδεχόμενο οι εργαζόμενοι να αδράξουν την ευκαιρία της εξέγερσης σε εξέλιξη και να κινητοποιηθούν στον χώρο εργασίας τους, όταν μάλιστα ο πληθωρισμός τρέχει πάνω από 10%. Η κατάσταση έχει αποσταθεροποιήσει πλήρως την παραγωγή και προκαλεί διαταραχές στο εμπόριο, μέσα στη χώρα αλλά και γενικότερα στην περιοχή και στη γειτονική Ινδία^x. Ο Ajay Srivastava, ιδρυτής της Global Trade Research Initiative, λέει ότι είναι «σημαντικό για όλες τις πολιτικές παρατάξεις να προστατεύσουν την κλωστοϋφαντουργία και τα εργοστάσια και να διατηρήσουν ανοιχτές τις γραμμές ανεφοδιασμού στα σύνορα, προκειμένου να συνεχιστεί η εμπορική και οικονομική δραστηριότητα». Οι παραγγελίες καθυστερούν ή ακυρώνονται από τους αγοραστές, κάτι που θορυβεί τους τοπικούς εργοδότες. Οι επανειλημμένες εκκλήσεις για ηρεμία και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος καταδεικνύουν την επιθυμία να επιστρέψουμε στο «business-as-usual» που θα επέτρεπε την απρόσκοπτη επανέναρξη των εργασιών.

Ποιες οι προοπτικές να προχωρήσουμε μέχρι τέλους;

Απέναντι στα αστικά κόμματα που προσπαθούν να βγάλουν τους εργοδότες αλώβητους από αυτή την εξέγερση, η λύση μπορεί να έρθει μόνο από τους φοιτητές και τους ίδιους τους εργαζόμενους. Ο Μαχμούντ αντιπαραθέτει στη στρατιωτική κυβέρνηση του Waker-uz-Zaman, μια «κυβέρνηση του λαού», η οποία θα ακολουθούσε τη θέληση του πληθυσμού και απειλεί τον στρατό: ««Δεν θα δεχτούμε καμία άλλη κυβέρνηση εκτός από αυτή που προτείνουν οι φοιτητές και ο λαός. Δεν θα δεχθούμε καμία στρατιωτική κυβέρνηση, καμία κυβέρνηση που υποστηρίζεται από τον στρατό ή οποιαδήποτε κυβέρνηση […] που σχηματίζεται μαζί με τους συνεργάτες των φασιστών.» Έτσι, οι φοιτητές επιθυμούν να επιβάλουν τον Μοχάμεντ Γιουνούς (Muhammad Yunus), το νομπελίστα της Ειρήνης και αντίπαλο του καθεστώτος της Hasina, ο οποίος θέλει «να δώσει σε όλους την ευκαιρία να γίνουν επιχειρηματίες» και ανακοίνωσαν ότι θα προτείνουν μια επόμενη λίστα ονομάτων τις επόμενες ώρες. Η πρόθεση των ηγετών των φοιτητών να αγωνιστούν για να επιβάλουν τη «δική τους» κυβέρνηση στον στρατό μαρτυρεί τη δικαιολογημένη έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς και την επιθυμία τους η κινητοποίηση να κρατήσει την υπόσχεσή της. Ωστόσο, ακόμη και μια κυβέρνηση «επιλεγμένη» από τον πληθυσμό (σε ποιο βαθμό άλλωστε;) δεν θα είναι σε θέση να βελτιώσει τις υλικές συνθήκες των νέων και των εργαζομένων του Μπαγκλαντές, αν δεν επιτεθεί στον κρατικό μηχανισμό και δεν στηριχτεί πραγματικά πάνω στις μάζες.

Ορισμένοι από τους συντονιστές του κινήματος στρέφονται προς τους διεθνείς οργανισμούς για να στηρίξουν την εξέγερση των φοιτητών ενάντια στην καταστολή. Πώς όμως πιστεύουν ότι μπορεί να έρθει κάποια βοήθεια από τον ΟΗΕ, τη στιγμή που επέτρεψε στον στρατό πριν από μερικές εβδομάδες να χρησιμοποιήσει εξοπλισμό με τη σφραγίδα του ΟΗΕ για να καταστείλει την εξέγερση;^xi Εκτός από το να υψώνει τις φωνές και να απειλεί την κυβέρνηση του Μπαγκλαντές να ξεκινήσει «έρευνες» για την κατασταλτική πολιτική της, ο ΟΗΕ δεν έχει κανέναν τρόπο να βελτιώσει σε κάτι τη ζωή των νέων και των εργαζομένων του Μπαγκλαντές (μπορούμε να το δούμε ξεκάθαρα και στην περίπτωση των Παλαιστινίων). Τα Ηνωμένα Έθνη δεν είναι παρά ένα προκάλυμμα για τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, οι οποίες δεν έχουν κανένα συμφέρον να βάλουν τέλος στην υπερεκμετάλλευση που τροφοδοτεί τις διάφορες πολυεθνικές.

Η πολιτική κατάσταση στο Μπαγκλαντές παραμένει ακόμη πολύ ρευστή, ίσως ακόμη και μέσα στον πυρήνα του κρατικού μηχανισμού. Ενώ ο πληθυσμός πανηγύριζε τη νίκη του μετά από ένα κίνημα που παρόμοιό του είχε να δει από τη δεκαετία του 1970, οι κινήσεις του στρατού και της αστυνομίας στην πρωτεύουσα τροφοδοτούσαν φήμες και ψεύτικες ειδήσεις όλη τη νύχτα της 5^ης προς την 6^η Αυγούστου^xii.

Οι λαϊκές τάξεις δεν μπορούν να περιμένουν τίποτα από τη μια ή την άλλη πτέρυγα του κρατικού μηχανισμού ή από τα αστικά πολιτικά κόμματα που ονειρεύονται μόνο μια επιστροφή στην καπιταλιστική τάξη πραγμάτων. Οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι μπορούν μόνο να βασιστούν στη δική τους δύναμή για να αποφύγουν τη δημιουργία μιας «μεταβατικής» στρατιωτικής κυβέρνησης (για πόσο καιρό;), να αποδώσουν δικαιοσύνη για τους δολοφονημένους διαδηλωτές και τελικά να ξεριζώσουν οριστικά το καθεστώς προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα πραγματικά τους συμφέροντα. Πώς όμως να το κάνουν;

Εδώ και μερικές ημέρες, ορισμένοι ηγέτες των φοιτητών καλούν για συγκρότηση «επιτροπών πάλης» όχι μόνο μεταξύ της νεολαίας αλλά και σε ολόκληρο τον πληθυσμό, τα εργοστάσια και τις γειτονιές. Εάν συγκροτούνταν τέτοιες επιτροπές (και δυστυχώς δεν έχουμε πληροφορίες τί συμβαίνει πραγματικά στο συγκεκριμένο ζήτημα^xiii), θα μπορούσαν να γίνουν ένα πολύτιμο οργανωτικό εργαλείο για να διατηρήσουν την κινητοποίηση και να απορρίψουν την «από τα πάνω» μεταβατική λύση των κυρίαρχων τάξεων.

Οι διοικητές του γενικού επιτελείου και η εργοδοσία του Μπαγκλαντές φοβούνται ότι οι μάζες θα αρπάξουν την ευκαιρία να γίνουν κύριοι της μοίρα τους: ας ελπίσουμε ότι έχουν πραγματικό λόγο για να το φοβούνται!

6 Αυγούστου 2024

(https://npa-revolutionnaires.org/apres-un-mois-de-lutte-massive-les-etudiants-bangladais-font-tomber-le-gouvernement-hasina-et-maintenant/)

Σημειώσεις