Συμβολή στην προσυνεδριακή συζήτηση (2ο μέρος)

Κώστας Δικαίος

Οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και ο πόλεμος

1. Η επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν είναι ένας ακόμα περιφερειακός πόλεμος για την διευθέτηση τοπικών συσχετισμών. Αποτελεί μια ευθεία αμφισβήτηση της δομής του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος και βέβαια της δυνατότητας της ηγέτιδας δύναμης σε αυτό, δηλαδή των ΗΠΑ, να παίζει το ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα. Προέκυψε ως αποτέλεσμα των αποτυχιών του καπιταλιστικού συστήματος να ξεπεράσει την κρίση του, παρά το γεγονός ότι μετά την πτώση της ΕΣΣΔ ισχυροποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο η πολιτική της παγκοσμιοποίησης, της δικτατορίας των αγορών και των τοπικών πολέμων ώστε να υποταχτούν οι λαοί στον δυτικό ιμπεριαλισμό -αν και οδήγησε στη συσσώρευση πλούτου σε όλο και πιο λίγους καπιταλιστές στην αναπτυγμένη Δύση- όχι μόνο απέτυχε να λύσει τα δομικά προβλήματα των οικονομιών σε ΗΠΑ και Ευρώπη αλλά και ανέδειξε ισχυρούς ανταγωνιστές και ιδιαίτερα την Κίνα, η οποία απειλεί να πάρει την πρωτοκαθεδρία στο οικονομικό επίπεδο από τις ΗΠΑ!

Είναι αλήθεια ότι μέσω της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης» συνδυασμένης με τα νεοφιλελεύθερα οικονομικά σχήματα (κανένας περιορισμός στην δράση του κεφαλαίου) έγιναν τεράστιες επενδύσεις κεφαλαίων και μεταφορά βιομηχανιών από την Δύση στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου τα χαμηλά μεροκάματα εγγυόντουσαν υψηλά κέρδη. Η Κίνα έγινε το εργοστάσιο του κόσμου και η μεταφορά υπεραξίας από την εκμετάλλευση εκατομμυρίων Κινέζων προλετάριων στις ΗΠΑ αύξανε τον πλούτο των δυτικών ιμπεριαλιστών, οι οποίοι επένδυαν στις χώρες τους σε χρηματοπιστωτικές ευκαιρίες και σε υπηρεσίες οι οποίες μάλιστα αυτοματοποιήθηκαν σε όσο βαθμό ήταν αυτό δυνατό. Αυτό σήμαινε όμως, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, μια τεράστια αποβιομηχάνιση και υποβάθμιση των τομέων που παρέμειναν στην χώρα. Ακόμη και οι περίφημοι κλάδοι υψηλής τεχνολογίας, αναμφισβήτητα το μοναδικό εναπομείναν ισχυρό κέντρο του καπιταλισμού των ΗΠΑ, έχουν επενδύσει πολλά αλλού. Καθώς οι ευκαιρίες απασχόλησης στις ΗΠΑ σταμάτησαν να αυξάνονται, το ίδιο συνέβη με τους μισθούς. Δεδομένου ότι η παγκοσμιοποίηση και η αυτοματοποίηση ενίσχυσαν τα εταιρικά κέρδη και τα χρηματιστήρια ενώ οι μισθοί έμειναν στάσιμοι, στα παλιά κέντρα του καπιταλισμού σημειώθηκε ακραία διεύρυνση του χάσματος μεταξύ εισοδήματος και πλούτου. Ακολούθησαν βαθύτερες κοινωνικές διαιρέσεις, οι οποίες κορυφώθηκαν τώρα κατά την καπιταλιστική κρίση. Το αμερικάνικο όνειρο έγινε άπιαστο τροφοδοτώντας το «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ σε μια προσπάθεια να αναζωογονηθεί η εγχώρια παραγωγή που όμως τον έφερνε σε αντιπαράθεση με τις πολυεθνικές και τα κέρδη τους από την παγκοσμιοποίηση.

Από την άλλη μεριά η Κίνα διέθετε την ιδεολογία και την οργάνωση για να εξασφαλίσει ότι οι επενδύσεις των καπιταλιστών εξυπηρετούσαν το αναπτυξιακό σχέδιο και την οικονομική στρατηγική της. Μια σειρά χωρών με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τις BRICS εμφανίστηκαν σαν αντίπαλος οικονομικός πόλος σε παγκόσμιο επίπεδο.

Όσο η ανάπτυξη τροφοδοτούσε τα σχέδια και των δυο πόλων η επέκταση της Κίνας ήταν αποδεκτή. Όταν όμως ξέσπασε η κρίση, η «παγκοσμιοποίηση» του Δυτικού ιμπεριαλισμού άρχισε να ξεχνιέται και στην θέση των «ελεύθερων αγορών» άρχισαν να εμφανίζονται διάφορες μορφές προστατευτισμού με αρκετές κρατικές παρεμβάσεις για την στήριξη των οικονομιών εντείνοντας τις γεωπολιτικές συγκρούσεις και τις κοινωνικές αναταραχές.

Η αδυναμία των δυτικών ιμπεριαλιστών να διαχειριστούν τις μεγάλες προκλήσεις που δημιουργεί η ίδια η δομή του καπιταλιστικού συστήματος, όπως η πανδημία, η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή κρίση, συνδυάστηκε με μια σειρά από αποτυχίες στο στρατιωτικοπολιτικό επίπεδο, όπως η απώλεια του απόλυτου ελέγχου στο Ιράκ παρά την δαπανηρή επέμβαση των ΗΠΑ, η μερική αποχώρηση των δυτικών ιμπεριαλιστών από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική –με ταυτόχρονη οικονομική διείσδυση της Κίνας και γεωπολιτική επανάκαμψη του ρωσικού ιμπεριαλισμού (Συρία, Λιβύη, Σαχέλ)– και η ταπεινωτική εγκατάλειψη του Αφγανιστάν.

Επομένως η προσπάθεια των δυτικών ιμπεριαλιστών και ιδιαίτερα των ΗΠΑ να διατηρήσουν την ηγεμονία τους μέσω της γεωπολιτικής περικύκλωσης της Ρωσίας (επέκταση του ΝΑΤΟ) και της Κίνας (συμφωνία AUKUS στον ινδοειρηνικό ωκεανό) σε συνδυασμό με έναν αδυσώπητο εμπορικό και τεχνολογικό πόλεμο ώστε να περιορίσουν την ανάπτυξη των ανταγωνιστών τους, όχι μόνο δεν ήταν δυνατόν να γίνει αποδεκτή, αλλά έδωσε το έναυσμα για την εξαπόλυση του πολέμου στην Ουκρανία, ο οποίος διεκδικεί την επιβολή του νέου συσχετισμού δύναμης στην πράξη, το ξαναμοίρασμα των σφαιρών επιρροής, τη δημιουργία νέων παγκόσμιων ισορροπιών και συμμαχιών σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο θυμίζοντας μάλιστα με τη βία και για μια ακόμα φορά ότι ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα (Κλαούζεβιτς).

Πρόκειται για ένα πόλεμο ιμπεριαλιστικό και άδικο και από τις δυο μεριές που δεν έχει καμμιά σχέση με τις ανάγκες και τα συμφέροντα των εργαζομένων, της νεολαίας και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Αν το προλεταριάτο προσπαθούσε να διαλέξει ανάμεσα στα δυο μπλοκ θα ήταν σαν να διάλεγε ανάμεσα στην Σκύλλα και την Χάρυβδη. Το υπαρκτό και ιστορικά κακοφορμισμένο εθνικό ζήτημα των ουκρανικών λαών δεν μπορεί να ευοδωθεί όσο παραμένει ασύνδετο με το ταξικό ζήτημα, υποταγμένο στην προσδοκία της επικράτησης του ενός ή του άλλου ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου.

Η άποψη που θεωρεί ότι η Ρωσία διεξάγει ένα «δίκαιο» πόλεμο (είτε δικαιολογείται από την άποψη της υπεράσπισης των ρωσικών λαών της Ουκρανίας είτε από την άποψη της άμυνας απέναντι στην επιθετικότητα του δυτικού ιμπεριαλισμού) στερείται νοήματος επειδή στην ουσία αρνείται τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της Ρωσίας (για να μην μιλήσουμε για τις απόψεις που θεωρούν ότι δεν υπάρχει ακόμα παλινόρθωση του καπιταλισμού σε Κίνα και Ρωσία).

Η άποψη που τείνει να δικαιολογήσει την Δυτική ιμπεριαλιστική επέμβαση στην Ουκρανία, στην ουσία θεωρεί τον Ρωσικό (και τον Κινεζικό κατ’ επέκταση) ιμπεριαλισμό πολύ χειρότερο από την άποψη των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών τα οποία υποτίθεται ότι έχουν κατακτηθεί στην Δύση. Ασφαλώς σε καμμιά περίπτωση δεν πρόκειται ο δυτικός ιμπεριαλισμός να υπερασπίσει τα δικαιώματα των εργαζομένων τα οποία σε περιόδους κρίσης όπως η σημερινή θα δεχτούν καίρια επίθεση. Από την άλλη μεριά είναι φανερό ότι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να επιδιώξουν την ήττα του δικού τους ιμπεριαλισμού γιατί αυτό θα αποδυναμώσει το καθεστώς στην χώρα τους και θα φέρει πιο κοντά την επαναστατική ανατροπή του (ντεφετισμός) σε αντίθεση με μια νίκη του που θα τον ισχυροποιήσει στα μάτια των μαζών. Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι οι «δημοκρατίες» που η «ευημερία» τους στηρίζεται στην εκμετάλλευση και την καταλήστευση άλλων χωρών και λαών δηλαδή στην ιμπεριαλιστική τυραννία ουδέποτε υπήρξαν ελεύθερες.

2. Η Ρωσία, αποκομμένη ήδη από τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό, απομονώνεται περαιτέρω μέσω των κυρώσεων που της επιβάλλονται με πρόσχημα τον πόλεμο. Μια νέα διαχωριστική γραμμή δημιουργείται στην Ευρώπη τρεις δεκαετίες μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Ωστόσο, οι αντιφάσεις αυτής της κίνησης είναι πολλές. Οι επιπτώσεις από το εμπάργκο έχουν δημιουργήσει επισιτιστική κρίση (η Ρωσία είναι βασικός εξαγωγέας σιτηρών, ηλιέλαιου και κυρίως λιπασμάτων) σε μια σειρά χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής και η Ευρώπη-Φρούριο θα κληθεί να καταστείλει μεγάλα κύματα μετανάστευσης. Μια σειρά από μέταλλα τα οποία δεν εξάγει πλέον η Ρωσία δημιουργούν προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Το ουράνιο πχ τροφοδοτεί αντιδραστήρες σε ΗΠΑ και Ευρώπη (γι’ αυτό έχει εξαιρεθεί από τις κυρώσεις) ενώ η Rosatom είναι από τους μεγαλύτερους «παίκτες» στην αγορά κατασκευής νέων πυρηνικών εργοστασίων, ιδίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες (Αίγυπτος, Τουρκία, Ινδία, Βραζιλία).

Η ενέργεια όμως αποτελεί το βασικό όπλο της Ρωσίας στον «πόλεμο» ενάντια στη Δύση. Η Ευρώπη υποχρεώθηκε να σπαταλήσει τεράστια ποσά για να διαφοροποιήσει τις προμήθειες της σε φυσικό αέριο. Το ΔΝΤ υπολόγισε μείωση του ΑΕΠ της Γερμανίας κατά 1.5 έως 3%! Αλλά και στο εμπάργκο για το πετρέλαιο και το πλαφόν της τιμής στα 60 δολάρια, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά. Η Ινδία αύξησε τις ποσότητες πετρελαίου που προμηθεύεται από την Ρωσία από 1% του συνόλου των ρωσικών εξαγωγών πριν την εισβολή στο 18%, απορροφώντας τις ποσότητες που απέρριψε η Δύση! Το ίδιο και η Κίνα. Η Ρωσία παρακάμπτει το πλαφόν πουλώντας ακριβότερα μέσω ενός στόλου δεξαμενοπλοίων που δεν χρησιμοποιούν τις δυτικές ασφαλιστικές εταιρίες. Οι χώρες της Μέσης Ανατολής -οι οποίες δεν ευθυγραμμίστηκαν με τις κυρώσεις της Δύσης- δήλωσαν κατηγορηματικά ότι δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν την συνεργασία με την Ρωσία στα πλαίσια του ΟΠΕΚ+ με στόχο να διατηρούν την παραγωγή σε επίπεδα τέτοια ώστε να εξασφαλίζουν κέρδη. Η Κοινή Αγορά του Νότου (Mercosur στην Λατινική Αμερική) αρνήθηκε να δώσει τον λόγο στον Ζελένσκι μέσω τηλεδιάσκεψης. Η Ρωσία, πετώντας έξω τους ξένους μετόχους (Shell, Mitsubishi και η Mitsui), κρατικοποιεί το project «Σαχαλίνη 2» το οποίο παράγει περίπου το 4% της παγκόσμιας παραγωγής LNG και έτσι φέρνει σε δεινή θέση την Ιαπωνία! Αποτέλεσμα των παραπάνω το ρούβλι όχι μόνο δεν κατέρρευσε αλλά είναι τόσο ισχυρό όσο ήταν το 2017. Όσο η Ρωσία εξάγει, το ρούβλι θα παραμένει ισχυρό.

Αντί να μετατραπεί το “ρούβλι της Ρωσίας σε συντρίμμια”, “ruble to rubble” όπως υποσχέθηκε ο πρόεδρος Μπάιντεν, το εμπορικό ισοζύγιο της Ρωσίας έχει εκτοξευθεί και τα αποθέματα χρυσού της έχουν αυξηθεί.

Ο αποκλεισμός σημαντικών τραπεζών της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT που ελέγχεται από την Δύση -πράγμα που εμποδίζει τις εμπορικές συναλλαγές- ενέτεινε τις προσπάθειες της Κίνας να αναπτύξει το εναλλακτικό σύστημα διατραπεζικών συναλλαγών CIPS το οποίο λειτουργεί με βάση το Γιουάν παρακάμπτοντας το δολάριο. Από την άλλη μεριά, η δέσμευση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Ρωσίας σε δυτικές τράπεζες, αποτελεί στην ουσία μια πειρατεία και συνιστά μια ιδιότυπη πολεμική «εργαλειοποίηση» του δολαρίου, που όμως προκαλεί την ανησυχία μιας σειράς χωρών (περιλαμβανομένων και αυτών που έχουν επενδύσει σε δολάρια στο χρέος των ΗΠΑ όπως η Κίνα και η Σαουδική Αραβία). Έτσι, ωθούνται όλο και περισσότερες χώρες να έχουν σημαντικό τμήμα των συναλλαγών, των τοποθετήσεων και των επενδύσεών τους εκτός δολαρίου, επιλέγοντας άλλες τοποθετήσεις για τα αποθέματά τους και δοκιμάζοντας διεθνείς συναλλαγές στις οποίες δεν εμπλέκονται δολάρια. Σε αυτήν την κατεύθυνση η Κίνα έχει συμφωνήσει με την Σαουδική Αραβία οι πωλήσεις πετρελαίου να γίνονται σε Γιουάν , η Ρωσία με την Ινδία (οι οποίες έχουν σημαντικές συναλλαγές σε όπλα και πετρέλαιο) να συναλλάσσονται σε Ρουπίες και ρούβλια ενώ το Ιράν έχει κλείσει τέτοιου είδους συμφωνίες από παλιότερα. Αυτές οι εξελίξεις όμως αποσταθεροποιούν το Δολάριο σαν νόμισμα αναφοράς, μειώνουν την δυνατότητα των ΗΠΑ να ανατροφοδοτούν το τεράστιο χρέος τους και στην ουσία πριονίζουν τον ένα από τους δυο βασικούς πυλώνες της παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ (ο άλλος πυλώνας είναι ο στρατός). Δεν είναι τυχαίο ότι Ιράν, Ινδία και αραβικές χώρες δεν έχουν προχωρήσει σε επιβολή κυρώσεων στην Ρωσία.

3. Η ρωσική εισβολή έχει στόχο να αμφισβητήσει την «τάξη πραγμάτων με βάση τους κανόνες της Δύσης» και οδηγεί στο τέλος της μεταψυχροπολεμικής τάξης πραγμάτων που χαρακτηρίστηκε από την μονοκρατορία των ΗΠΑ. Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το διεθνές πολιτικό, οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα βαθαίνει αντικειμενικά τη στρατηγική συμμαχία Ρωσίας-Κίνας και επιταχύνει τη διχοτόμηση του κόσμου σε δύο εχθρικά, ανταγωνιστικά στρατόπεδα.

Η ίδια η επιθετικότητα των ΗΠΑ καθορίζει κοινούς στόχους για την στρατιωτικοπολιτική αντίδραση των δυο χωρών. Έτσι η δημιουργία της συμμαχίας AUKUS που στοχεύει στον περιορισμό της δραστηριότητας της Κίνας στον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό, οι συνεχείς απειλές της Δύσης με πρόσχημα την καταπίεση της μειονοτικής εθνότητας των Ουιγούρων και των δημοκρατικών δικαιωμάτων στο Χόνγκ Κόνγκ, ο διαχωρισμός του πλανήτη στις υποτιθέμενες δημοκρατίες της Δύσης και στα αυταρχικά καθεστώτα και τις ολιγαρχίες των αντίπαλων χωρών, η στήριξη και ο εξοπλισμός της Ταϊβάν σε συνδυασμό με τις διεκδικήσεις της Ιαπωνίας, του Βιετνάμ και των Φιλιππίνων σε βάρος της Κίνας στην Νότια Σινική Θάλασσα, υποχρεώνουν την Κίνα να θεωρήσει ότι η υποδαύλιση της σύγκρουσης στην Ουκρανία από τους δυτικούς ιμπεριαλιστές αποτελεί προοίμιο της πολιτικής που θα ακολουθήσουν και στην δική της σφαίρα επιρροής. Έτσι εξηγείται γιατί η Κίνα δεν θεώρησε εισβολή την ρωσική επέμβαση, δεν επέβαλε κυρώσεις και απείχε από το καταδικαστικό ψήφισμα του ΟΗΕ.

Είναι αλήθεια, ότι Κίνα και Ρωσία έχουν αρκετές προστριβές μεταξύ τους σε ό,τι αφορά τα γεωστρατηγικά τους σχέδια στην Κεντρική Ασία. Η Κίνα να προωθεί τον Δρόμο του Μεταξιού ενώ η Ρωσία να στηρίζεται στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση όπου και η πρόσφατη επέμβαση της Ρωσίας στο Καζακστάν για να καταστείλει την εργατική εξέγερση ενίσχυσε την θέση της στην χώρα, το καθεστώς της οποίας έπαιζε τόσο με την Δύση και την Τουρκία όσο και με την Κίνα. Υπάρχουν επίσης αρκετές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τις οδεύσεις που θα ακολουθηθούν: πχ η Τουρκία προτείνει την παράκαμψη της Ρωσίας και την αξιοποίηση των χωρών της Κεντρικής Ασίας αφού αυτές απομακρυνθούν από την σφαίρα επιρροής της! Ωστόσο, όλο και περισσότερο δημιουργείται μια ευρασιατική σύγκλιση με άμεση συνεργασία μεταξύ τους (η οποία περιλαμβάνει ακόμα και τον θαλάσσιο δρόμο της αρκτικής μετά το λιώσιμο των πάγων λόγω κλιματικής αλλαγής σαν εναλλακτικό διάδρομο, που δεν ελέγχεται από τις ΗΠΑ, για το εμπόριο της Κίνας).

Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης που περιλαμβάνει τα πέντε -ισταν της Κεντρικής Ασίας, την Ινδία και το Ιράν (συμμετέχει σαν εταίρος διαλόγου και η Τουρκία εξοργίζοντας το ΝΑΤΟ) αποτελεί κομβικό κομμάτι της συνεργασίας Κίνας Ρωσίας και χαρακτηρίζεται σαν το ασιατικό ΝΑΤΟ. Οι συγκρούσεις Κιργιστάν -Τατζικιστάν όπως και Αρμενίας- Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο για τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ δείχνουν ότι κάποιοι (Κίνα, Τουρκία, ΗΠΑ) θα εκμεταλλευθούν τις δυσκολίες της Ρωσίας στην Ουκρανία ώστε να κερδίσουν πόντους στα σημεία κυριαρχίας της.

Οι συμφωνίες που υπέγραψε ο Πούτιν και ο Σι Τζιν Πινγκ κατά την επίσκεψη του πρώτου στην Κίνα κατά την διάρκεια των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων (όχι τυχαία λίγες μέρες πριν την εισβολή στην Ουκρανία) χαρακτηρίστηκαν σαν συμμαχία «χωρίς όρια» και αφορούσαν την προμήθεια φυσικού αεριού (αγωγός «Δύναμη της Σιβηρίας» από το 2019 και κατασκευή νέου) και πετρελαίου σε βαθμό που αλλάζουν οι παγκόσμιες ενεργειακές ροές, με την Ευρώπη να αγοράζει μετά τις κυρώσεις το πανάκριβο αέριο των ΗΠΑ και την Κίνα να εξασφαλίζει τις ενεργειακές της ανάγκες με φθηνό ρωσικό αέριο και πετρέλαιο ακόμα και στην περίπτωση που οι ΗΠΑ αποκόψουν τους Θαλάσσιους δρόμους. Ταυτόχρονα, η Ρωσία αγοράζει περίπου το 70% των ημιαγωγών της από την Κίνα από όπου εισάγει και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, smartphones και εξαρτήματα αυτοκινήτων. Παράλληλα η Κίνα θα επιθυμούσε να υποκαταστήσει χώρες όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες-οι οποίες αποσύρονται λόγω κυρώσεων- στις εξαγωγές αυτοκινήτων ή ηλεκτρονικών προϊόντων στη Ρωσία.

Ωστόσο είναι προφανές ότι η σχέση ανάμεσα σε Κίνα και Ρωσία δεν είναι ισορροπημένη. Πρώτον οι εμπορικές συναλλαγές αφορούν πρώτες ύλες και μάλιστα φθηνές έναντι τεχνολογίας χαρακτηριστικό σχέσεων υπανάπτυκτης με ανεπτυγμένη χώρα, παρά το γεγονός ότι το εμπορικό ισοζύγιο είναι θετικό για την Ρωσία. Για να ανακτηθεί ο πλούτος των ορυκτών καυσίμων από την Αρκτική η Ρωσία χρειάζεται την συνδρομή και την τεχνολογική βοήθεια της Κίνας μετά το εμπάργκο τεχνολογίας που έχει επιβληθεί από την Δύση. Η στρατιωτική βιομηχανία της Ρωσίας εξαρτάται άμεσα από τους ημιαγωγούς της Κίνας. Επίσης εταιρίες που κλείνουν στην Ρωσία λόγω της απόσυρσης των δυτικών θα μπορούσαν να εξαγοραστούν σε πολύ φθηνές τιμές από την Κίνα. Το τελευταίο αυτό, σε συνδυασμό με τη χαμένη στις στέπες της Ουκρανίας αίγλη του ρωσικού στρατού και την ραγδαία ενίσχυση της κινεζικής στρατιωτικής μηχανής, πριονίζει το πλεονέκτημα της στρατιωτικής υπεροχής της Ρωσίας έναντι της Κίνας. Η στρεβλή ανάπτυξη της αστικής τάξης στην Ρωσία που λεηλάτησε τον ορυκτό πλούτο της χώρας χωρίς όμως να επενδύσει τα κέρδη στην τεχνολογία και την βιομηχανία οδηγεί σήμερα σε μια μεγάλη εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα. Ο Σι παίρνει το αίμα του Μάο πίσω όταν ο τελευταίος υποχρεώθηκε το 1949 να δεχθεί επαχθείς όρους δανεισμού από τον Στάλιν για αγορά εξοπλισμού και μηχανημάτων. Οι δυτικοί λένε ότι η Ρωσία θα γίνει το βενζινάδικο της Κίνας και της Ινδίας.

Δεύτερον οι ΗΠΑ απειλούν την Κίνα ότι θα επιβάλουν δευτερογενείς κυρώσεις στις εταιρίες και τις τράπεζες που θα συνεργαστούν με την Ρωσία πράγμα που η Κίνα λαμβάνει σοβαρά υπόψιν. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η Κίνα είναι ο Νο1 εμπορικός συνεργάτης της Ρωσίας, αντιπροσωπεύοντας το 16% του διεθνούς εμπορίου της αλλά για την ίδια την Κίνα το αντίστοιχο ποσοστό περιορίζεται μόλις στο 2% με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ να κατέχουν σαφώς μεγαλύτερο μερίδιο!

Οι Δυτικοί ελπίζουν ότι ο Πούτιν δεν θα ανεχτεί την εξάρτηση από την Κίνα βάζοντας νερό στο κρασί του στην Ουκρανία ή ότι η Κίνα θα πάψει να τον στηρίζει στρεφόμενη προς την Δύση. Η αλήθεια όμως είναι λίγο διαφορετική.

Πρώτον η Ρωσία αποτελεί ένα πολιτικό -στρατιωτικό στήριγμα της Κίνας σε μια σειρά περιοχές όπως η Αφρική και η Μέση Ανατολή όπου η Ρωσική πολιτική και στρατιωτική επιρροή συμπληρώνει την κινέζικη οικονομική κυριαρχία. Το ίδιο ισχύει και για την περιοχή του Ειρηνικού όπου τα κοινά γυμνάσια Κίνας Ρωσίας προκαλούν πονοκέφαλο στην Δύση, η συνεργασία τους στην Αρκτική (εμπορικός διάδρομος και ορυκτός πλούτος) αντισταθμίζουν την ένταξη Φιλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ενώ η σύγκρουση Ιαπωνίας Ρωσίας για τις Κουρίλες νήσους βοηθάει την Κίνα στην διεκδίκηση αντίστοιχων νησιών στην Σινική θάλασσα, ενώ αυξάνει και την πίεση στην Ταϊβάν. Δεν είναι τυχαίο ότι η Πελόζι πρόσφατα επισκέφτηκε σχεδόν απανωτά τόσο στην Ταϊβάν εξοργίζοντας την Κίνα όσο και στην Αρμενία εξοργίζοντας την Ρωσία. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η πυρηνική υπεροπλία της Ρωσίας που είναι η μόνη που μπορεί να πλήξει ανεπανόρθωτα τις ΗΠΑ και επομένως αποτελεί ασπίδα για την Κίνα που υπολείπεται σημαντικά στα πυρηνικά όπλα ενώ ακόμα αντιγράφει ρωσικά στρατηγικά όπλα (βομβαρδιστικό Tupolev-16).

Δεύτερον ήδη η Δύση περικόπτει τις επενδύσεις στην Κίνα, μειώνει το εμπόριο και επιβάλει περιορισμούς στην εξαγωγή τεχνολογίας και διαφοροποιεί τις αλυσίδες εφοδιασμού ώστε να εξαρτάται λιγότερο από την Κίνα. Αλλά και η Κίνα αποσυνδέεται από την Δύση. Ο Σι απαγορεύει στις κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας να εισαχθούν στη Wall Street, επειδή δεν θέλει να μοιράζεται ιδιοκτησιακές πληροφορίες με τις δυτικές δυνάμεις, ενώ περιορίζει τις εξαγωγές γραφίτη και κοβαλτίου (απαραίτητα συστατικά των μπαταριών). Η Κίνα έχει κερδίσει την πρωτοκαθεδρία σε ορισμένους τομείς (μπαταρίες για ηλεκτροκίνηση, φωτοβολταϊκά, κβαντικοί υπολογιστές) ενώ περιμένει να αποκτήσει ανεξαρτησία σύντομα σε άλλους τομείς (επιβατικά αεροπλάνα). Θα μπορούσαμε εδώ να προσθέσουμε και εξελίξεις όπως το γεγονός ότι παρά τις κυρώσεις που απαγορεύουν την πρόσβαση όχι μόνο σε τσιπ τελευταίας τεχνολογίας αλλά και στην τεχνολογία που θα επέτρεπε στην παραγωγή τους, φαίνεται ότι Κίνα κατάφερε να αποκτήσει πρόσφατα την δυνατότητα να έχει εμπορική παραγωγή τσιπ πάχους 7nm, καταφέρνοντας η ίδια να καλύπτει ένα μέρος τουλάχιστον από την τεχνολογική υστέρηση που μπορεί να είχε μέχρι τώρα (Μόνο οι ΗΠΑ και η Ολλανδία κατασκεύαζαν μηχανές που μπορούσαν να παράξουν τέτοια τσιπ).

Παράλληλα αναπτύσσει τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς και το πυρηνικό της πρόγραμμα με 150 νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες αξίας 440 δις δολαρίων που θα δώσουν την δυνατότητα για την ανάπτυξη του πυρηνικού της οπλοστασίου. Επομένως η «διστακτικότητά» της να υποστηρίξει ανοιχτά τη Ρωσία, αποτελεί μάλλον στοιχείο αναμονής για προετοιμασία, παρά ένδειξη πιθανής υποχώρησης απέναντι στην Δύση. Για την Κίνα ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί σύγκρουση δια αντιπροσώπων από τον οποίο θα ωφεληθεί είτε η ίδια είτε οι ΗΠΑ.

4. Την ίδια στιγμή που, τόσο στην σύνοδο των G7 όσο και στην σύνοδο του ΝΑΤΟ, η Δύση διατρανώνει την ενότητά της απέναντι σε Ρωσία και Κίνα , οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Ν. Αφρική) αντιτείνουν ότι ο κόσμος πλέον είναι πολυπολικός. Οι BRICS θεωρούνται γεωπολιτικοί αντίπαλοι του μπλοκ G7, των κορυφαίων δηλαδή προηγμένων οικονομιών, περνώντας επιθετικά σε πρωτοβουλίες όπως η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, το Αποθεματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης, το σύστημα πληρωμών BRICS που στοχεύει στην αποδολαριοποίηση.

Εάν εξετάσουμε την κατανομή του παγκόσμιου ΑΕΠ με όρους ισοτιμιών αγοραστικής δύναμης, τότε θα διαπιστώσουμε ότι το 2022 οι πέντε χώρες των BRICS εκπροσωπούσαν το 31.67% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ οι χώρες του G7 το 30,31%. Την ίδια ώρα εκπροσωπούν το 43% του παγκόσμιου πληθυσμού – οι χώρες του G7 λιγότερο από το 10% – και το 16% του παγκόσμιου εμπορίου. Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι είναι ακριβώς αυτές οι χώρες που έχουν συμβάλει συγκριτικά περισσότερο στην παγκόσμια ανάπτυξη σε σχέση με τους χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης των «δυτικών» οικονομιών.

Σημασία έχει και ο τρόπος που οι χώρες των BRICS είναι ενταγμένες στην παγκόσμια οικονομία. Και αυτό γιατί παρότι είναι πλήρως ενταγμένες στα δίκτυα της παγκοσμιοποίησης και με αποδοχή των καπιταλιστικών κανόνων του παιχνιδιού, εντούτοις έχουν ορισμένα διακριτά χαρακτηριστικά σε σχέση με τις «δυτικές» οικονομίες: μεγαλύτερη έμφαση στην εξαγωγή εμπορευμάτων και πρώτων υλών σε σχέση με αυτή των κεφαλαίων, μια μεγαλύτερη έμφαση στις πραγματικές επενδύσεις παρά στις χρηματοοικονομικές ροές, μια μεγαλύτερη ανοχή στις κρατικές επενδύσεις και μια λογική δανείων με «αναπτυξιακό» στίγμα. Όλα αυτά είναι εύλογο να κερδίζουν το ενδιαφέρον αρκετών χωρών. Στα τέλη Ιουνίου έγινε γνωστό ότι το Ιράν και η Αργεντινή αποφάσισαν να γίνουν μέλη των BRICS και η ένωση εξέφρασε την ελπίδα ότι η ένταξή τους θα γίνει σύντομα μαζί και των νέων χωρών που εκδήλωσαν ενδιαφέρον όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος. Αν και οι G7 υποσχέθηκαν επενδύσεις 600 δις (που προστέθηκαν στα 150 δις της ΕΕ στην Αφρική) για να αναχαιτίσουν τις κινέζικες επενδύσεις του νέου δρόμου του Μεταξιού ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βρίσκονται μακριά από την επέκταση της Κίνας. Περίπου 40 από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου χρωστούν στο Πεκίνο ποσά που ξεπερνούν το 10% του ΑΕΠ τους. Η Κίνα είναι ήδη ο μεγαλύτερος δανειστής παγκοσμίως, έχοντας ξεπεράσει την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ.

Βέβαια ούτε όλες οι χώρες μέλη των BRICS έχουν επιδιώξει την πλήρη ρήξη με τη Δύση, ούτε αντίστοιχα η Δύση έχει επιδιώξει τη ρήξη με όλες τις χώρες μέλη των BRICS. Η Ινδία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική, για παράδειγμα, εξακολουθούν να έχουν αναπτυγμένες σχέσεις και με τη Δύση και αντίστοιχα π.χ. οι ΗΠΑ εξακολουθούν να επιμένουν στην προσπάθεια να «κερδίσουν» την Ινδία, όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο γεωπολιτικό, σε μια προσπάθεια να διαμορφώσουν έναν άξονα ασφάλειας υπό την ηγεσία τους απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα. Πολλές χώρες όπως η Τουρκία παίζουν ένα επαμφοτερίζοντα ρόλο προσπαθώντας να ισορροπήσουν σε δυο βάρκες αν και η όξυνση των συγκρούσεων πιέζει να διαλέξουν στρατόπεδο με αμείλικτο τρόπο.

Στην Λατινική Αμερική ο πρόεδρος του Μεξικού Ομπραδόρ ανέλαβε πρωτοβουλία για δημιουργία καρτέλ (παρόμοιο με τον ΟΠΕΚ στο πετρέλαιο) ανάμεσα στις χώρες του λιθίου (βασική πηγή εσόδων για το τρίγωνο Βολιβίας, Αργεντινής και Χιλής) ενώ παράλληλα ψήφισε στην βουλή διάταξη για την εθνικοποίηση της εξόρυξης και εκμετάλλευσής του. Ο έλεγχος των τιμών και η μείωση από την τεχνολογική εξάρτηση για την εξόρυξη από τις εταιρίες των ιμπεριαλιστών είναι ο στόχος. Ταυτόχρονα ήδη Κίνα, ΕΕ και ΗΠΑ διαγκωνίζονται για την εξασφάλιση προμηθειών για τις νέες «πράσινες» βιομηχανίες τους, πράγμα που εξηγεί και την απροθυμία των χωρών της Λατινικής Αμερικής να συνταχτούν καθαρά ενάντια στον Ρωσικό ιμπεριαλισμό. Εκτός από την Νικαράγουα, την Κούβα και την Βενεζουέλα στο ψήφισμα για την αποπομπή της Ρωσίας από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων δικαιωμάτων αρκετές λατινοαμερικάνικες χώρες απείχαν ανάμεσά τους το Μεξικό και η Βραζιλία! Εξ άλλου στο χορό των κυρώσεων δεν μπαίνουν ούτε η Αργεντινή ούτε η Βραζιλία (τόσο ο Μπολσονάρο όσο και ο Λούλα κρατούν ίσες αποστάσεις ενώ οι συμφωνίες για πυρηνικούς αντιδραστήρες και λιπάσματα δεν πρόκειται να ανασταλούν.)

Στην Ονδούρα εκλέχτηκε επίσης μια κεντροαριστερή πρόεδρος η οποία διαπραγματεύεται με την Κίνα μια συμφωνία εμπορίου «μεγάλη και δίκαιη», η οποία «θα παίρνει υπόψη της τις αναπτυξιακές ανάγκες της Ονδούρας». Η Ονδούρα είναι η πέμπτη χώρα της κεντρικής Αμερικής που πήρε την απόφαση να διακόψει τις σχέσεις με την Ταϊβάν και να συνάψει σχέσεις με το Πεκίνο! Η Νικαράγουα υπό την δικτατορική πλέον κυβέρνηση του παλιού ηγέτη των Σαντινίστας Ορτέγκα απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τις ΗΠΑ πηγαίνοντας προς την Κίνα η οποία προωθεί μια διώρυγα που θα διέρχεται από την χώρα ανταγωνιστική προς τον Παναμά που ελέγχουν οι ΗΠΑ.

Η Αφρική και ιδιαίτερα ο ορυκτός της πλούτος έχει βρεθεί, από το 2000 ακόμα, στο κέντρο της προσοχής της Κίνας. Εκτός από το πετρέλαιο (Σουδάν) και το φυσικό αέριο σήμερα η Κίνα έχει εξασφαλίσει μια κυριαρχία στην αγορά σπάνιων γαιών και πολύτιμων μετάλλων (κοβάλτιο, λίθιο) που είναι απαραίτητα για την ηλεκτροκίνηση (κατέχει το 80% της εφοδιαστικής και παραγωγικής αλυσίδας στις μπαταρίες), την κατασκευή αιολικών και ηλιακών πάρκων (70% των φωτοβολταϊκών) και επομένως έχει έρθει σε ένα αδυσώπητο ανταγωνισμό με τους Δυτικούς ιμπεριαλιστές για το ποιος θα έχει την πρωτοκαθεδρία στην λεγόμενη «πράσινη τεχνολογία» και το νέο παραγωγικό μοντέλο που αυτή δημιουργεί. Το 70% της εξόρυξης κοβαλτίου (εξαιρετικά επιβλαβής για το περιβάλλον, την μόλυνση και την εξάντληση του υδροφόρου ορίζοντα αλλά και με εργασιακές σχέσεις που περιλαμβάνουν παιδική εργασία έως και 40 χιλιάδων ανηλίκων) γίνεται στην λαϊκή δημοκρατία του Κογκό στην οποία τα 15 από τα 19 ορυχεία ελέγχονται από κινέζικες εταιρείες. Παράλληλα μέσω της πολιτικής «Μια ζώνη, ένας δρόμος» η Κίνα συμμετέχει στην Αφρική σε επενδύσεις υποδομών (πχ. εμπορική ζώνη στο Σουέζ) αλλά και σε εμπορικές σχέσεις που αγγίζουν τα 200 δις δολάρια παράλληλα με στρατιωτική παρουσία (Βάση στο Τζιμπουτί).

Η Κίνα θα ήθελε να κατοχυρώσει τη θέση της ως ηγέτιδα δύναμη του παγκόσμιου Νότου και να δώσει το στίγμα ότι είναι μια δύναμη που δεν υποτιμά τις αναδυόμενες οικονομίες, ιδίως από τη στιγμή που γνωρίζει ότι υπάρχουν αρκετές προσδοκίες σε αυτή την κατεύθυνση. Αυτό δεν αναιρεί ότι πρόκειται για μια ιμπεριαλιστική νεοαποικιακού τύπου σχέση, η οποία εκμεταλλεύεται, συχνά βάναυσα (Αφρική), το προλεταριάτο των χωρών αυτών, και τις πλουτοπαραγωγικές πήγες τους, καταστρέφοντας το περιβάλλον (εξορυκτικισμός) και ενισχύοντας τις ντόπιες άρχουσες τάξεις.

Πάντως με την G7, την G20 και την Οικονομική Συνεργασία Ασίας-Ειρηνικού να εκφυλίζονται σε στίβους αδιέξοδων διπλωματικών διαγκωνισμών, όπου οι τελικές ανακοινώσεις είτε αποδυναμώνονται είτε δεν εκδίδονται καθόλου, οι BRICS θα έχουν την ευκαιρία να αποτελέσουν ένα ιμπεριαλιστικό πόλο ανταγωνιστικό στην Δύση.

Ο πολυπολικός κόσμος που πρεσβεύουν Κίνα και Ρωσία είναι ασταθής και ιστορικά το ιμπεριαλιστικό σύστημα δεν ανέχεται την «πολυπολικότητα». Είναι αυστηρά δομημένο και η οποιαδήποτε αλλαγή στην ιεραρχία – ιδιαίτερα μάλιστα η αμφισβήτηση της ηγέτιδας δύναμης – συνοδεύεται από πολέμους αλλά και εξεγέρσεις.

5. Πόσο αρραγής μπορεί να παραμείνει η Δύση; Το ερώτημα θα μπορούσε να διατυπωθεί και αλλιώς: Μπορεί η Ευρώπη να αντέξει τις επιπτώσεις του πολέμου, την απαγκίστρωσή της από τη Ρωσία και πιθανά έναν οικονομικό πόλεμο με την Κίνα;

Η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών για προμήθεια άνθρακα μετά το εμπάργκο στον Ρωσικό, «φράκαρε» το λιμάνι του Ρότερνταμ στο οποίο κατέληξαν τα πλοία από Κολομβία, Αυστραλία και Νότια Αφρική εκτινάσσοντας παράλληλα τις τιμές στα ύψη. Η Γερμανία χρηματοδότησε αθρόα επιχειρήσεις που εμπλέκονταν στην εμπορία ρωσικού πετρελαίου (Gazprom Germania) και φυσικού αερίου (lex Uniper) που βρίσκονταν στα πρόθυρα της πτώχευσης. Η Γαλλία εθνικοποίησε το 100% του πυρηνικού γίγαντα EDF προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή κρίση, ενώ εξετάζει ενδελεχώς πλέον τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές στο έδαφός της για λόγους εθνικής ασφάλειας, προσθέτοντας ενέργεια, τσιπς και τρόφιμα στον κατάλογο των στρατηγικών βιομηχανιών της.

Ωστόσο η αύξηση των πολεμικών δαπανών που έχει αποφασιστεί αλλά και οι επενδύσεις στους υδρογονάνθρακες (πλατφόρμες LNG, αγωγοί, δεξαμενόπλοια), προκειμένου να αντικατασταθούν οι φτηνές ρωσικές πρώτες ύλες, απορροφούν κεφάλαια από την λεγόμενη πράσινη οικονομία η οποία θεωρείται η ατμομηχανή της καπιταλιστικής ανάπτυξης και στην οποία η ΕΕ ήθελε να πρωτοστατήσει παγκόσμια ψαλιδίζοντας έτσι περαιτέρω τα ευρωπαϊκά όνειρα. Αποκαλύπτεται έτσι η αδυναμία του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού ο οποίος είναι ο μεγάλος χαμένος.

Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Γερμανία-η ατμομηχανή της Ευρώπης- θα είναι η μόνη χώρα από την ομάδα των 7 πλουσιότερων που απαρτίζουν την G7, η οικονομία της οποίας θα συρρικνωθεί το 2023.

Η Γερμανία έχει μείνει αρκετά πίσω στην «Πράσινη Μετάβαση», την ώρα που πλήρωσε ακριβά τον πόλεμο στην Ουκρανία ως προς το κόστος ενέργειας. Ταυτόχρονα, ο ρυθμός ψηφιακού μετασχηματισμού της είναι αρκετά πιο αργός από ό,τι θα έπρεπε. Και βέβαια έχει να αντιμετωπίσει προβλήματα από τις δημογραφικές δυναμικές, καθώς ένα μεγάλο μέρος του εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού της είναι άνω των 50 (ενίοτε και άνω των 60), χωρίς να έχει γίνει σαφές πώς θα αντικατασταθεί από ανάλογης εξειδίκευσης δυναμικό τώρα που η προηγούμενη γενιά οδεύει προς τη συνταξιοδότηση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των Γερμανικών αντιφάσεων αποτέλεσε η πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας που μπλόκαρε την διάθεση περίπου 60 δισ. Ευρώ- από αχρησιμοποίητα κονδύλια για την αντιμετώπιση της πανδημίας το 2021- για τη χρηματοδότηση της «προστασίας του κλίματος» και την ενίσχυση του βιομηχανικού μετασχηματισμού της χώρας (chips, υδρογόνο κλπ ), επειδή αντιβαίνει στον δημοσιονομικό κανόνα που υπάρχει στο Σύνταγμα που περιορίζει το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 0,35% του ΑΕΠ. Βάζοντας αυτογκόλ με την εμμονή του στα δημοσιονομικά κριτήρια το γερμανικό δικαστήριο έθεσε σε κίνδυνο τουλάχιστον 770 δις κρατικών ενισχύσεων εκτός προϋπολογισμού στην πράσινη μετάβαση και την βιομηχανία, δημιουργώντας ταυτόχρονα τριγμούς και στην κυβέρνηση συνεργασίας.

Αλλά τα προβλήματα για τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό οξύνονται αν επικρατήσει η τάση απομάκρυνσης από την Κίνα, δεδομένου ότι to 2021 η αξία του εμπορίου ΕΕ-Κίνας διαμορφώθηκε στα 828,1 δισ. δολάρια, έχοντας αυξηθεί κατά 27,5% σε ετήσια βάση. H Κίνα παραμένει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των «27», με βάση την αξία των διμερών συναλλαγών (για να μην μιλήσουμε για τις ευρωπαϊκές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην ίδια την Κίνα).

Από όλες τις μεγάλες δυτικές οικονομίες, η Γερμανία είναι αυτή που έχει την μεγαλύτερη έκθεση στην Κίνα. Μόνο το 2022 το εμπόριο ανάμεσα στις δύο χώρες ανήλθε σε 314 δισ. δολάρια. Οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες χάνουν ήδη τη μάχη στην τεράστια αυτή ασιατική αγορά έναντι των εγχώριων ανταγωνιστών. Η κινεζική BYD ( πρωτοστατεί στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα απειλώντας ακόμα και την Tesla) προσπέρασε πρόσφατα τη Volkswagen ως η κορυφαία μάρκα αυτοκινήτων στην Κίνα. Ταυτόχρονα η BYD ετοιμάζει την πρώτη της βιομηχανική μονάδα σε ευρωπαϊκό έδαφος για επιβατικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα (διαθέτει ήδη μια μονάδα ηλεκτρικών λεωφορείων στην Ουγγαρία). Αντιδρώντας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε επίσημα έρευνα κατά των επιδοτήσεων σε κινεζικής προέλευσης ηλεκτρικά οχήματα με συσσωρευτή (BEV), οι οποίες προκαλούν οικονομική ζημία στους παραγωγούς οχημάτων BEV της ΕΕ – ώστε να επιβληθούν κυρώσεις (δασμοί).

Η Ευρώπη ταυτόχρονα βρίσκεται αντιμέτωπη με μεγάλη μείωση της ανταγωνιστικότητας και φυγή επιχειρήσεων στις ΗΠΑ. Μαζί με το ενεργειακό κόστος, τα μεγάλα κίνητρα που δίνονται από την Ουάσιγκτον για την προσέλκυση επιχειρήσεων στο έδαφος των ΗΠΑ αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές.

Ο αποκαλούμενος νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ (Inflation Reduction Act – IRA) έχει δημιουργήσει μεγάλες στρεβλώσεις στην ανταγωνιστικότητα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού παρά τις προσπάθειες της Κομισιόν να γεφυρώσει το χάσμα.

Η κίνηση των ΗΠΑ με τον νόμο IRA έχει μεγάλη σχέση με την κόντρα της με την Κίνα. Ουσιαστικά, η απάντηση της Αμερικής στον κινεζικό ανταγωνισμό είναι να ακολουθήσει μια βιομηχανική πολιτική που θα αποβεί επίσης σε βάρος των Ευρωπαίων και Ιαπώνων κατασκευαστών. Επίσης η Ουάσιγκτον προστατεύει τους μεγάλους εγχώριους κατασκευαστές, μεταξύ άλλων και παρέχοντάς τους κίνητρα για να συνεχίσουν την εγχώρια ανάπτυξη πράσινων τεχνολογιών όπως τα ηλεκτρικά οχήματα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η αναδιοργάνωση παγκόσμιων κλάδων όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, με την Ευρώπη και, κυρίως, τη Γερμανία που είναι ηγέτης σε τέτοια παραγωγή, να χάνουν ανταγωνιστικότητα και μερίδιο αγοράς.

Χωρίς τις γερμανικές εξαγωγές να στηρίζουν την ισοτιμία του ευρώ, το νόμισμα θα δέχεται πιέσεις έναντι του δολαρίου, καθώς η Ευρώπη αγοράζει υγροποιημένο φυσικό αέριο και το ΝΑΤΟ αναπληρώνει τα εξαντλημένα και πεπαλαιωμένα αποθέματα οπλισμού του αγοράζοντας νέα όπλα από την Αμερική. Μια χαμηλότερη συναλλαγματική ισοτιμία θα συμπιέσει την αγοραστική δύναμη της ευρωπαϊκής εργασίας, ενώ η μείωση των κοινωνικών δαπανών για την πληρωμή του επανεξοπλισμού και την παροχή επιδοτήσεων φυσικού αερίου βυθίζει την ήπειρο σε ύφεση.

Παρόλα αυτά η Ευρώπη δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς τους Αμερικάνους. Οι Ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές πάντα επέβαλαν την κυριαρχία τους με τα όπλα, τους πολέμους και τις απειλές. Τώρα αισθάνονται εξαιρετικά αδύναμοι στρατιωτικά-και ως ένα βαθμό πράγματι είναι- και επομένως ούτε μπορούν ούτε θέλουν να απεμπλακούν από τις ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι η κατάσταση ανοίγει και νέα μέτωπα στο εσωτερικό της (Επέκταση της σύγκρουσης με Ρωσία στην Αρκτική με δεδομένη την ένταξη Φιλανδίας Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Απειλές Ρωσίας για τον αποκλεισμό του Καλίνινγκραντ (Königsberg). Ένταξη της Μολδαβίας και της Γεωργίας στην ΕΕ που προκαλεί την ρωσική οργή. Συγκρούσεις συμφερόντων στην νοτιοανατολική μεσόγειο όπου η όδευση των ενεργειακών αερίων, της πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας και των δεδομένων εντείνουν το ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό. Μετατροπή της Αλεξανδρούπολης σε στρατιωτικό-ΗΠΑ- και διαμετακομιστικό κέντρο που παρακάμπτει τον Βόσπορο την ίδια στιγμή που η Τουρκία απαντάει με την δημιουργία ενεργειακού κέντρου στην Θράκη).

Η αμφισβήτηση της Δύσης από την Ρωσία έφερε κοντά Ευρώπη και ΗΠΑ παρά τον εμπορικό πόλεμο μεταξύ τους, τις διαφορές τους στις σχέσεις με την Κίνα, και την ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία. Ταυτόχρονα οδήγησε σε αλλαγή κατεύθυνσης την ΕΕ σε σχέση με τους εξοπλισμούς, οδηγώντας ακόμα και τη Γερμανία σε αύξηση των δαπανών πάνω από το 2% του προϋπολογισμού που προβλέπει το ΝΑΤΟ, το οποίο έπαψε να είναι «εγκεφαλικά νεκρό» και επεκτάθηκε σε Σουηδία και Φιλανδία βάζοντας ταυτόχρονα στον στόχο του την ίδια την Κίνα με την σύνδεση του με την Ιαπωνία!

Υπάρχουν βέβαια διαφορές στις πολιτικές των ίδιων των Ευρωπαίων, από την λεγόμενη «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης του Μακρόν (που φαίνεται να παραπαίει μετά και την αποχώρηση Γάλλων και Γερμανών από την Αφρική και τις χώρες του Σαχέλ) μέχρι την απόλυτη προσκόλληση στις ΗΠΑ των Βαλτικών χωρών, ενώ παράλληλα η έλλειψη ενός συνεκτικού σχεδίου δίνει ώθηση στην ακροδεξιά και «αντισυστημική» (ο λεγόμενος λαϊκισμός) ρητορεία και επιρροή (Φιτσο Σλοβακία, Ορμπαν Ουγγαρία, AFD Γερμανία, Βίλντερς Ολλανδία) που, τουλάχιστον όσο βρίσκονται στην αντιπολίτευση, αμφισβητούν την εμπλοκή στην Ουκρανία (αν και οι Λεπέν και Μελόνι έχουν κάνει μεγάλη στροφή) αυξάνοντας την πολιτική κρίση και ανισορροπία. Η αρνητική εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία (αποτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης παρά τους αθρόους εξοπλισμούς) που οδηγεί στην δημιουργία στην ουσία μιας μεγάλης τρύπας που απορροφάει πόρους χωρίς να είναι εμφανής μια πιθανή επίλυση της κρίσης ( αντίθετα ο Στολτενμπεργκ δήλωσε ότι η συμμαχία πρέπει να είναι έτοιμη για άσχημα νέα στο Ουκρανικό μέτωπο) εντείνει τις όποιες αντιδράσεις στο εσωτερικό της Ευρώπης.

Όλα δείχνουν ότι η Ευρώπη παραμένει ένας οικονομικός «γίγαντας» που στηρίζεται σε πήλινα πόδια και με τις αλλαγές που πυροδοτεί ο πόλεμος δεν είναι βέβαιο πού θα οδηγηθεί ούτε αν θα βγει ενωμένη από αυτές τις εξελίξεις.

6. Μια πρώτη απάντηση των ΗΠΑ στην κρίση της ηγεμονίας τους ήταν η ταλάντευση προς μια νέα εκδοχή «εμπορικού πολέμου». Αυτό ήταν αρκετά έντονο στην περίοδο της διακυβέρνησης Τραμπ, όταν οι ΗΠΑ αφενός επέλεξαν να αποχωρήσουν από τις μεγάλες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που είχαν αρχίσει να διαπραγματεύονται τα προηγούμενα χρόνια και αφετέρου υιοθέτησαν ορισμένες πρακτικές εμπορικού πολέμου κυρίως με την Κίνα και δευτερευόντως με την ΕΕ. Η κυβέρνηση Μπάιντεν «δανείζεται» τον «προστατευτισμό» του Τραμπ αλλά η έμφαση στο ελεύθερο εμπόριο και την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων στο εσωτερικό των ΗΠΑ που πρέσβευε ο Τραμπ, αντικαθίσταται από μια «βιομηχανική στρατηγική», όπου οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν επιδοτήσεις ή φορολογικά κίνητρα με σκοπό να επιτευχθούν συγκεκριμένοι εθνικοί στόχοι. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ ήδη έχουν αποφασίσει και ξεκινήσει να εφαρμόζουν τέτοια μέτρα σε μια προσπάθεια να αναβαθμίσουν τη δική τους παραγωγή ηλεκτροκίνητων οχημάτων και των μπαταριών τους.

Ωστόσο, και πάλι η αυξημένη παρέμβαση του κράτους περιορίζεται σε μια πολιτική μεγάλων επιδοτήσεων και ενισχύσεων σε συγκεκριμένους κλάδους και όχι π.χ. στο να αναλάβει το ίδιο το κράτος κρίσιμους τομείς της παραγωγής. Δηλαδή, και πάλι ο κρίσιμος και πάντως αποφασιστικός παράγοντας θα είναι εάν θα ανταποκριθεί η ιδιωτική επένδυση.

Αν και η αμερικανική κυβέρνηση διατείνεται ότι αυτό το μοντέλο αποτελεί ένα «παράδειγμα» οικονομικής ανάπτυξης που μπορούν να ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες χώρες χωρίς να υπάρξει διάρρηξη των σχέσεων τους ( πχ θέλουν την Κίνα να αναχρηματοδοτεί το αμερικανικό χρέος αλλά να μην αναπτύσσει προϊόντα τεχνολογικής αιχμής), ακόμα και οι άλλες μεγάλες οικονομίες της Δύσης, ιδίως οι ευρωπαϊκές , το αντιμετωπίζουν σαν μια εκδοχή αμερικανικού νεοπροστατευτισμού και σαν προσπάθεια να περιοριστούν οι εισαγωγές υψηλής τεχνολογίας στις ΗΠΑ ώστε να υποκατασταθούν από την εγχώρια παραγωγή.

7. Σε επίπεδο γεωπολιτικό ο Μπαιντεν δεν επέστρεψε στις διεθνείς συμφωνίες που είχε εγκαταλείψει ο Τραμπ αλλά προσπάθησε να επιβάλει διμερείς συνεργασίες. Έτσι, για παράδειγμα στην Μέση Ανατολή, αντί να επιδιώξει -όπως ο Τραμπ- έναν άξονα ενάντια στο Ιράν και την επέκτασή του στην περιοχή,συνέχισε να στηρίζει τις Συμφωνίες του Αβραάμ (συνεργασία των μοναρχιών του κόλπου με το Ισραήλ στην κατεύθυνση αξιοποίησης των τεχνολογικών καινοτομιών του Ισραήλ σε ό,τι αφορά την πράσινη μετάβαση και την ψηφιοποίηση) προσπαθώντας να διαμορφώσει ένα αντίπαλο δέος στον δρόμο του Μεταξιού της Κίνας ο οποίος επεκτεινόταν ήδη στην Μέση Ανατολή ειδικά μετά την μεσολαβημένη από την Κίνα συμφωνία Ιράν -Σαουδικής Αραβίας.

Στην τελευταία σύνοδο κορυφής της G20, ΗΠΑ, Ινδία, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιταλία, Γαλλία και ΕΕ ανακοίνωσαν μια νέα εμπορική οδό που σκοπεύει να συνδέσει την Ινδία με τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη (IMEC India, Middle East, Europe Corridor) με λιμάνια και σιδηροδρομικές γραμμές, σε μια άμεση πρόκληση απέναντι στις φιλοδοξίες της Κίνας, με την πρωτοβουλία Belt and Road (ο νέος Δρόμος του Μεταξιού). Με την ολοκλήρωσή του θα αποτελεί ένα ανταγωνιστικό μεταφορικό δίκτυο και προς τη Διώρυγα του Σουέζ αλλά και προς τον Διεθνή Μεταφορικό Διάδρομο Βορρά – Νότου (INSTC), που ξεκινά από την Ινδία και μέσω Ιράν φτάνει ως τη Μόσχα. Ο IMEC πιθανά να καταλήγει και στον Πειραιά εκτός από Γαλλία και Ιταλία. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα αποτελεί το όριο των δυτικών εμπορικών οδών (βάζοντας άλλο ένα πρόβλημα και σε σχέση με την Τουρκία που μένει έξω από τον σχεδιασμό). Η ελληνική αστική τάξη θεωρεί ότι αυτό θα την ωφελήσει όπως την ωφέλησε και κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου με την ΕΣΣΔ. Ωστόσο δεν καταλαβαίνει ότι εδώ δεν έχουμε την αντιπαράθεση ενός ιμπεριαλισμού με ένα εκφυλισμένο εργατικό κράτος αλλά την αδυσώπητη σύγκρουση μεταξύ δυο ιμπεριαλιστικών στρατοπέδων το οποίο σημαίνει χαοτικές συγκρούσεις για όσους έχουν την ατυχία να βρίσκονται στα όρια τους, όπως η Ουκρανία.

Αυτή η διαδικασία θα άλλαζε ριζικά την μορφή της Μέσης Ανατολής αν και θα ήταν δύσκολο να δούμε την εξέλιξή της, χωρίς μια διευθέτηση στην Συρία (όπου παρά την κυριαρχία του Άσαντ τα προβλήματα με τους αντικαθεστωτικούς στο Ιντλίμπ και τους Κούρδους στα βορειανατολικά της Συρίας, που στηρίζονται από τις ΗΠΑ αποτελώντας αγκάθι για την Τουρκία, παραμένουν αναζητώντας επίλυση) και χωρίς μια συνεννόηση των περιφερειακών δυνάμεων στην Λιβύη και την νοτιοανατολική Μεσόγειο (όπου εμπλέκονται Αίγυπτος, Τουρκία Ελλάδα) την ώρα που η επιρροή του Ρωσικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή (Συρία Λιβύη, Αφρική, συνεργασία με OPEC) αλλά και της Κίνας θα δυσκόλευε τις όποιες μεσολαβητικές κινήσεις των ΗΠΑ.

Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ πέρα από τον αυτονόητο χαρακτήρα της παλαιστινιακής αντίστασης στις θηριωδίες του σιωνιστικού κράτους είχε και σαν βαθύτερο στόχο την καταστροφή των συμφωνιών του Αβραάμ οι οποίες τείνουν να βάλουν ταφόπλακα στο παλαιστινιακό. Κατ’ επέκταση όμως ανέτρεψαν και το σκηνικό των ΗΠΑ για τον IMEC αποδεικνύοντας το πόσο εύθραυστα είναι τα σχέδια των ιμπεριαλιστών σε μια περίοδο κρίσης και αβεβαιότητας απέναντι στις εξάρσεις της ταξικής πάλης που ακριβώς αυτή η κρίση προκαλεί.

Η απάντηση του κράτους του Ισραήλ στην παλαιστινιακή επιδρομή μοιάζει να είναι η ολοκληρωτική επιβολή μιας εθνοκάθαρσης με την απώθηση των Παλαιστινίων τουλάχιστον από την λωρίδα της Γάζας με την στήριξη των δυτικών ιμπεριαλιστών παρά τις υποκριτικές εκκλήσεις τους για ανθρωπιστική βοήθεια και μείωση των επιπτώσεων στον άμαχο πληθυσμό. Παρά την προσπάθεια των ΗΠΑ να μην επεκταθεί ο πόλεμος προς το Λίβανο και το Ιράν (με την απειλή χρήσης των αεροπλανοφόρων τους) δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το Ισραήλ δεν θα προσπαθήσει να επιβάλει μια αναδιάταξη του συσχετισμού με την χρήση της πολεμικής του υπεροπλίας. Σε αυτήν την περίπτωση το κλείσιμο των στενών του Ορμούζ από το Ιράν θα δημιουργούσε μια ακόμα μεγαλύτερη ενεργειακή κρίση και μια πιθανή εμπλοκή της Ρωσίας που θα έφερνε πιο κοντά μια παγκόσμια σύρραξη. Η Ευρώπη και πάλι είναι ο μεγάλος χαμένος. Η Ουκρανία την έφερε σε ρήξη με τη Ρωσία και τους πόρους της, το Ναγκόρνο Καραμπάχ την έφερε σε ρήξη με το Αζερμπαϊτζάν και τους πόρους του και η Γάζα απειλεί με ενεργειακή κρίση στους θαλάσσιους δρόμους του περσικού Κόλπου. Πόσο θα αντέξει η ευρωπαϊκή οικονομία τα πλήγματα της παγκόσμιας αστάθειας τα οποία δεν φαίνεται να είναι πλέον περιστασιακά αλλά ο κανόνας της παγκόσμιας τάξης;

Είναι χαρακτηριστική όμως η ευκολία με την οποία οι Αμερικανοί αξιωματούχοι παραδέχονται ότι δεν έχουν στρατηγική για την επόμενη μέρα σε ό,τι αφορά το παλαιστινιακό, δεδομένου ότι πίσω από το προσωπείο της ψευδολύσης των δύο κρατών πρόβαλε ήδη το πρόσωπο της σιωνιστικής «τελικής λύσης», το χάος της αιματηρής επιδίωξης του ενός και εθνοκαθαρμένου σιωνιστικού κράτους από το «ποτάμι μέχρι τη θάλασσα». Η «λύση των δυο κρατών» δεν συζητιέται πλέον καθόλου στα ηγετικά κλιμάκια του σιωνιστικού κράτους. Το ίδιο ακριβώς ισχύει όμως και για την επόμενη μέρα στη Συρία, το Ιράκ, το Σουδάν, την Υεμένη, την Ουκρανία και το Αφγανιστάν. Εφόσον δεν μπορούν να επιβάλουν τη θέλησή τους, το χάος και η αστάθεια είναι προτιμότερη. Τίθενται όμως τα ερωτήματα: πόσο μπορεί να αντέξει ο ισραηλινός λαός μια παρατεταμένη πολεμική σύγκρουση με δεδομένο ότι πάντα στηριζόταν στην τεχνολογική υπεροχή του και στις σύντομες και αποτελεσματικές συγκρούσεις χωρίς πολλές απώλειες; Πόσο μπορούν να αντέξουν οι ΗΠΑ τη χρηματοδότηση δυο πολεμικών μετώπων; Τι θα γινόταν αν η Κίνα άνοιγε το μέτωπο της Ταϊβάν; (απίθανο σενάριο προς το παρόν, αλλά ένας ιμπεριαλισμός πρέπει να λαμβάνει υπόψιν του όλες τις πιθανότητες). Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις από την προσπάθεια Κίνας και Ρωσίας να καταδείξουν την υποκρισία της Δύσης αλλά και την αποτυχία της να διαχειριστεί τα μεγάλα προβλήματα εμφανιζόμενες σαν οι δυνάμεις που μπορούν να δώσουν λύσεις;

Μόνη ελπίδα η αλληλεγγύη στο παλαιστινιακό να πυροδοτήσει εκρήξεις στα αραβικά κράτη και κινήματα στο εσωτερικό τον ιμπεριαλιστικών χωρών παρά τον ασφυκτικό έλεγχο των πληροφοριών από τα ΜΜΕ!

Η θέση μας για ένα ενιαίο σοσιαλιστικό κράτος που θα σέβεται τα δικαιώματα και των δυο λαών προϋποθέτει αναμφισβήτητα την καταστροφή του σημερινού σιωνιστικού κράτους δολοφόνου. Όσο και αν αντιλαμβανόμαστε την πιθανή υποστήριξη των παλαιστίνιων στην δημιουργία παλαιστινιακού κράτους (αν και η συνύπαρξη δυο κρατών στα σημερινά πλαίσια μοιάζει ανέφικτη) ωστόσο δεν παύουμε να διατυπώνουμε την άποψή μας ότι η λύση δεν βρίσκεται στην διαίρεση των λαών της περιοχής αλλά στην ενιαία οικονομική και πολιτική τους συγκρότηση κάτω από τα σοσιαλιστικά ιδεώδη.

8. Το σχέδιο των δυτικών ιμπεριαλιστών για ένα αντίβαρο στον άξονα Κίνας Ρωσίας περιλαμβάνει τον καθοριστικό ρόλο της Ινδίας όπως δείχνει και ο IMEC.

Πράγματι. η χώρα έχει εισέλθει σε μια εποχή ραγδαίας ανάπτυξης που θα την οδηγήσει ως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας στο κλειστό κλαμπ των ισχυρότερων κρατών του πλανήτη. Δεν αποτελεί μόνο συμβολισμό η πρόσφατη προσεδάφιση ενός ινδικού μη επανδρωμένου διαστημοπλοίου στην σκοτεινή πλευρά της σελήνης.

Όσον αφορά τα αμιγώς οικονομικά στοιχεία, η ινδική οικονομία αναπτύσσεται με μέσο ετήσιο ρυθμό κοντά στο 6% λόγω των εξαγωγών μεταποίησης και υπηρεσιών και της καταναλωτικής ζήτησης, παρά τις βραχυπρόθεσμες προκλήσεις από τις αυξήσεις επιτοκίων και την παγκόσμια επιβράδυνση. Η Ινδία θα είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στο G20.

Όσον αφορά τη γεωπολιτική τοποθέτηση, εμφανίζεται μάλλον σαν μια “εξισορροπητική περιφερειακή δύναμη” που συμμετέχει τόσο Τετραμερές Πλαίσιο [ΗΠΑ, Ινδία, Ιαπωνία, Αυστραλία], όσο και στις BRICS. Η Ινδία ελπίζει να αποτελέσει καθοδηγητική δύναμη για τις αναδυόμενες οικονομίες στο ταξίδι προς τις μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες θα παρακολουθούν καθώς η Ινδία προσπαθεί να εξισορροπήσει τους στόχους της επίτευξης υψηλής ανάπτυξης και της μείωσης της έντασης άνθρακα της οικονομίας της (το Νέο Δελχί έχει μετατραπεί σε έναν από τους μεγαλύτερους ρυπαντές σε παγκόσμιο επίπεδο). Η επιτυχία της σε αυτό τον τομέα ελπίζει ότι θα της δώσει πραγματικά το ρόλο της «φωνής του Παγκόσμιου Νότου».

Οι ΗΠΑ προσπαθούν να την αποσπάσουν από τον άξονα Κίνας -Ρωσίας, ενώ οι παραδοσιακά τεταμένες σχέσεις Κίνας -Ινδίας (παρά την πρόσφατη εξομάλυνση) καθιστούν προβληματική μια μεγαλύτερη ομογενοποίηση των BRICS και προβάλουν τον εξισορροπητικό ρόλο της Ρωσίας οικονομικά, διπλωματικά αλλά και στρατιωτικά με τις πωλήσεις οπλικών συστημάτων στην Ινδία.

Οι γεωπολιτικές εντάσεις κλιμακώνονται μέρα με την ημέρα και οι ΗΠΑ προσπαθούν να αντιτάξουν στην δυναμική των BRICS ένα αντίβαρο. Η συγκυρία φέρνει στο προσκήνιο τις VIPS: δηλαδή τις Βιετνάμ, Ινδία, Φιλιππίνες και Σαουδική Αραβία. «Κοινός παρονομαστής» και στις δύο ομάδες, η Ινδία, η χώρα που πλέον είναι η πολυπληθέστερη στον κόσμο και με τις προοπτικές για οικονομική ανάπτυξη να την καθιστούν δυνητικά ηγετική περιφερειακή δύναμη. Πιθανά όμως πολύ σύντομα να αναγκαστεί να διαλέξει στρατόπεδο.

Είναι αδύνατον να ξεμπερδέψει κανείς το κουβάρι των ενδοϊμπεριαλιστικών και περιφερειακών ανταγωνισμών, εκτός αν η όξυνση της ταξικής πάλης κόψει τον γόρδιο δεσμό με την εισβολή των εργατικών μαζών στο προσκήνιο.

Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της

9. Το 2023 προβλέπεται ότι θα είναι το θερμότερο έτος εδώ και τουλάχιστον 125.000 χρόνια.

• Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχουν υποβάλει αναλάβει οι κυβερνήσεις, γνωστές ως Εθνικά Καθορισμένες Συνεισφορές (NDC), οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου προβλέπεται να μειωθούν κατά μόλις 2% έως το 2030, σε σχέση με τα επίπεδα του 2019. Συγκριτικά, η Διεθνής Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) εκτιμά ότι οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν κατά 43% έως το 2030 για να έχουμε ελπίδα να επιτευχθεί ο διεθνής στόχος, σύμφωνα με τον οποίο η μέση θερμοκρασία του πλανήτη δεν πρέπει να ανέβει πάνω από 1,5 βαθμούς έως τα τέλη του αιώνα, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

• Τα ακραία γεγονότα είναι πλέον η νέα κανονικότητα. Παρατεταμένος καύσωνας, πρωτοφανείς πυρκαγιές που μαίνονταν ακάθεκτες, κι έπειτα φονικές πλημμύρες και ύψη βροχής που σπάνε κάθε ρεκόρ αποδεικνύουν πως ο πλανήτης βρίσκεται μπροστά σε μια μη αναστρέψιμη κλιματική καταστροφή.

• Στην τελευταία του έκθεση ο ΟΟΣΑ (Interim Economic Outlook) προειδοποιεί για τον κίνδυνο να υπάρξουν νέα σοκ στις διεθνείς αγορές τροφίμων. Αναφέρει ότι η επιστροφή του φαινομένου «El Ninio», το οποίο ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο, είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή αρκετών προϊόντων στην κατηγορία των τροφίμων το επόμενο έτος. Οι καταστροφές από πλημμύρες και άλλα καιρικά φαινόμενα δημιουργούν προβλήματα στην παραγωγή με άμεσες επιπτώσεις και στις τιμές των αγαθών, πολλά από τα οποία κάνουν ράλι ανατιμήσεων.

• Δεκάδες εκατομμύρια παιδιά στην προσφυγιά εξαιτίας κλιματικών καταστροφών 43,1 εκατ. παιδιά εκτοπίστηκαν από το 2016 ως το 2021 και ο αριθμός αυτός δεν είναι παρά «η κορυφή του παγόβουνου», προειδοποιεί η UNICEF.

Τα παραπάνω παραδείγματα αρκούν για να αντιληφθούμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι η πιο επικίνδυνη όψη της οικολογικής καταστροφής, είναι απειλή για την ανθρώπινη ζωή και τη ζωή στον πλανήτη όπως την ξέρουμε, χωρίς προηγούμενο στην ιστορία. Η Γη κινδυνεύει να γίνει μια βιολογική έρημος αβίωτη για δισεκατομμύρια φτωχών ανθρώπων που δεν είναι υπεύθυνοι για αυτή την καταστροφή. Για να σταματήσουμε αυτή την καταστροφή πρέπει να ρίξουμε στο μισό τις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και του μεθανίου πριν το 2030 και να τις καταργήσουμε πριν το 2050.

• Το 1% των πλουσιότερων του πλανήτη (77 εκατομμύρια άνθρωποι) εκπέμπει ποσότητα αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου ίση με αυτή που εκπέμπουν τα δυο τρίτα του φτωχότερου πληθυσμού (66%), ήτοι πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι και πλέον, σύμφωνα με έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης Oxfam. Μάλιστα μια φράξια πλουσίων πιστεύουν ότι θα αποφύγουν την κρίση -χρησιμοποιώντας τα λεφτά τους- δημιουργώντας παραδείσους σε αιωρούμενα νησιά ή αποικίες σε άλλους πλανήτες, αφήνοντας τους φτωχούς να πεθάνουν.

• Στο ντοκιμαντέρ της Ναόμι Κλάιν «This Changes Everything» (βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο), η Κλάιν λέει τα εξής: «Εμείς, στον παγκόσμιο Βορρά, που αποτελεί κάτι λιγότερο από το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, είμαστε υπεύθυνοι για πάνω από το 70% των παγκόσμιων εκπομπών. Από την άλλη πλευρά, εκείνοι οι άνθρωποι στο νότο που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική αδικία, έχουν τη μικρότερη ευθύνη για τη δημιουργία αυτής της κρίσης εξ αρχής».

Επομένως η κλιματική αλλαγή είναι ένα ταξικό θέμα. Η καταστροφή του περιβάλλοντος στον βορρά είναι αποτέλεσμα της καπιταλιστικής «ανάπτυξης» και η εκμετάλλευση του παγκόσμιου νότου (εξαρτημένες χώρες -αναπτυσσόμενες χώρες) από τους ιμπεριαλιστές καθιστά την κλιματική αλλαγή περισσότερο απειλητική για αυτές τις περιοχές γιατί δεν διαθέτουν ούτε τους απαραίτητους πόρους ούτε τις υποδομές και την τεχνολογία για να μετριάσουν τις επιπτώσεις. Επομένως η ανατροπή του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού δηλαδή η σοσιαλιστική επανάσταση και η σωτηρία από την κλιματική καταστροφή είναι πιο απαραίτητες από ποτέ και είναι αλληλένδετοι στόχοι.

10. Οι άρχουσες τάξεις υποτίθεται ότι αναγνωρίζουν το πρόβλημα και προωθούν μια σειρά από καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που στοχεύουν στην λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη. Τεράστια ποσά δίνονται από τις κυβερνήσεις σαν επιδοτήσεις για να κινηθεί το κεφάλαιο προς αυτήν. Πιστές στη λογική του καπιταλισμού, αντί να αντιμετωπίσουν ευθέως το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, οι κυβερνήσεις γυρεύουν να δημιουργήσουν μια κερδοφόρα «πράσινη» αγορά, η «αόρατος χειρ» της οποίας θα έλυνε το πρόβλημα,αφήνοντας και το κατιτί της στα ταμεία των «πράσινων» μονοπωλίων. Είδαμε ήδη πως η ιδιωτικοποίηση των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε συνδυασμό με την προσπάθεια να χρηματοδοτηθούν και να αποφέρουν μεγάλο κέρδος οι μονάδες παραγωγής ρεύματος από ΑΠΕ, ανταμείβοντας το κεφάλαιο που κατευθύνεται προς αυτές, οδήγησε σε άνοδο των τιμών της ενέργειας και ενεργειακή φτώχεια για τα λαϊκά στρώματα.

• Το μέγεθος της ενεργειακής φτώχειας στη χώρα μας αποκαλύπτουν τα ευρήματα της έρευνας που πραγματοποίησε η ΕΚΠΟΙΖΩ. Ένας στους δύο κόβει από το φαγητό για να πληρώσει θέρμανση και ρεύμα. Το 75% περιόρισε τη χρήση θέρμανσης και περίπου το 50% τη χρήση ζεστού νερού.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ιμπεριαλιστών και των καπιταλιστών τόσο ανάμεσα στην Δύση και τον άξονα Κίνας Ρωσίας όσο και στο εσωτερικό των δυο στρατοπέδων για τις ροές των ενεργειακών πόρων, τόσο των υδρογονανθράκων όσο και του πράσινου υδρογόνου και τους ρεύματος από ΑΠΕ εντείνουν τις συγκρούσεις και αυξάνουν τις τιμές.

Τεράστια οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα συγκρούονται επίσης και στους νέους τομείς της πράσινης ανάπτυξης (ηλεκτρικά αυτοκίνητα, μπαταρίες , φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, πράσινα πλοία κλπ) οι οποίοι υποτίθεται ότι θα λύσουν το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Την ίδια στιγμή που ο παγκόσμιος νότος καλείται να εγκαταλείψει τον άνθρακα, η κατοχή της τεχνογνωσίας και η ιδιοκτησία στις πατέντες για τις ΑΠΕ και τα άλλα πράσινα προϊόντα από τον Παγκόσμιο Βορρά, σε συνδυασμό με τον χρηματοοικονομικό έλεγχο των κεφαλαίων και την χορήγηση δανείων με υψηλά επιτόκια, είναι βέβαιο ότι θα διαιωνίσουν την εξάρτηση, την εκμετάλλευση και την φτωχοποίηση των λαϊκών μαζών του νότου.

Αλλά τα αποτελέσματα αυτών των πράσινων καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων είναι αντιφατικά και αδιέξοδα.

• Ο πόλεμος στην Ουκρανία όχι μόνο δεν μείωσε την χρήση των υδρογονανθράκων αλλά αντίθετα κατευθύνει περισσότερους πόρους προς τα εκεί (πλατφόρμες LNG, πλοία μεταφοράς, νέοι αγωγοί, πακέτα διάσωσης, επιδοτήσεις νοικοκυριών κλπ) και εκτόξευσε τις τιμές και τα κέρδη ενώ μείωσε τις επενδύσεις σε ΑΠΕ. Οι έκτακτες κρατικές δαπάνες της Ευρώπης που σχετίζονται με την ενεργειακή κρίση (908 δις. ευρώ) αντιπροσωπεύουν το 57% του εκτιμώμενου επενδυτικού κόστους που απαιτείται για την ταχεία μετάβαση ολόκληρης της Ευρώπης στη καθαρή ενέργεια, το οποίο θα εξοικονομούσε 530 δισ. ευρώ σε καύσιμα με χαμηλότερο κόστος έως το 2035. Τα χρηματιστήρια των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος ανεβοκατεβάζουν τις τιμές ανάλογα με το εάν έχει εξαγγελθεί απεργία στα εργοστάσια LNG στην Αυστραλία, αν χρειάζονται συντήρηση οι εγκαταστάσεις στην Νορβηγία και αν υπέστη βλάβη ο αγωγός Balticonnector στην Βαλτική, προφανώς κερδοσκοπώντας. Αλλά τα κράτη της ΕΕ συνεχίζουν να παραγγέλνουν με μακροπρόθεσμες συμβάσεις πανάκριβο LNG από τις ΗΠΑ και το Κουβέιτ θεωρώντας ότι τα προβλήματα από τα γεωπολιτικά σοκ είναι έκτακτα και παροδικά. Ο πόλεμος στην Μέση Ανατολή δείχνει όμως ότι μάλλον αποτελούν μια κανονικότητα.

• Ο Κινέζικος δρόμος του Μεταξιού, υποτίθεται ότι προσφέρει ευκαιρίες απεξάρτησης στις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά το μοντέλο ανάπτυξης του κινεζικού καπιταλισμού είναι το δεύτερο ρυπογόνο μετά από αυτό των ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ αναλογούν 13 τόνοι ετησίως κατά κεφαλή, έναντι 7,1 στην Κίνα και 6,5 στην ΕΕ. Στη σχετική λίστα, μάλιστα, στις πρώτες θέσεις συναντάμε άλλες χώρες – τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με 18,2 τόνους, την Αυστραλία με 14,6, τη Σαουδική Αραβία με 14,5 και τον Καναδά με 13,8 – ενώ το αντίστοιχο ποσό στη Ρωσία είναι 10,8 τόνοι κατά κεφαλή.

• Η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου σε όλο τον κόσμο κατέγραψε το 2022 κέρδη περίπου 4 τρισ. δολάρια. Αυτό αντιπροσωπεύει μια από τις μεγαλύτερες ανακατανομές πλούτου από τους φτωχούς του κόσμου στα πλουσιότερα πετροκράτη. Τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια είναι 40 φορές ο στόχος των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως που θα δίδονταν στον παγκόσμιο νότο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που είχε συμφωνηθεί το 2009 για το 2020 αλλά δεν επιτεύχθηκε ποτέ, αποδεικνύοντας την τυφλότητα του καπιταλιστικού συστήματος που δεν μπορεί να αποποιηθεί ούτε το ένα τεσσαρακοστό των κερδών ενός και μόνο οικονομικού κλάδου προκειμένου να επιβιώσει ο άνθρωπος και ο πολιτισμός του στον πλανήτη. Οι παγκόσμιες επενδύσεις σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα αυξάνονται εδώ και χρόνια, ξεπερνώντας φέτος το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας. Το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου μάλιστα ανακοίνωσε ότι η ενεργειακή μετάβαση δεν πρέπει να θέσει σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια και την παγκόσμια ευημερία.

Η Shell που έχει παγκόσμιο αποτύπωμα άνθρακα όσο η Ρωσία, δηλώνει ότι θέλει να μετατρέψει το μεγαλύτερο διυλιστήριό της σε εργοστάσιο παραγωγής βιοκαυσίμου και υδρογόνου αλλά για να χρηματοδοτήσει την μετάβαση πρέπει να έχει αρκετά κέρδη από το πετρέλαιο και περιμένει την έγκριση των νέων της επενδύσεων εξόρυξης υδρογονανθράκων στην Βόρεια θάλασσα.

• Η ΕΕ δέχθηκε να επαναπροσδιορίσει τα νέα πρότυπα εκπομπών ρύπων Euro 7, που είχαν προκαλέσει κρύο ιδρώτα στις αυτοκινητοβιομηχανίες – λόγω του υψηλού κόστους προσαρμογής της τεχνολογίας των κινητήρων στα νέα μοντέλα τους, που θα συμπαρέσυρε, μεταξύ άλλων, προς τα πάνω και τις τιμές τους προς τον καταναλωτή και θα έριχνε της ανταγωνιστικότητα.

• Παρά την «ιστορική» απόφαση στην COP27 για τη δημιουργία ταμείου περιβαλλοντικών αποζημιώσεων από τις βιομηχανικές χώρες προς τις φτωχότερες που πλήττονται ιδιαίτερα και δυσανάλογα από την κλιματική κρίση, οι υποσχέσεις παραμένουν στα λόγια. Όλες οι μορφές και τα πλάνα με την μορφή ενισχύσεων των ιμπεριαλιστών προς τον Παγκόσμιο Νότο (Πράσινο ταμείο, ταμείο προσαρμογής, Ταμείο απωλειών και ζημιών), όχι μόνο έχουν αποτύχει αλλά στην ουσία αποτελούν επιδοτήσεις των πολυεθνικών για έργα στις χώρες του Νότου στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης ενώ εντείνουν την εξάρτηση και το χρέος.

• Πρόεδρος της παγκόσμιας διάσκεψης COP28 για το κλίμα στο Ντουμπάι είναι ο Σουλτάνος Άχμεντ αλ-Τζαμπέρ, υπουργός Βιομηχανίας και Προηγμένων Τεχνολογιών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, αλλά και διευθύνων σύμβουλος της κρατικής ABNOC: 12η μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία από πλευράς παραγωγής στον κόσμο…

• Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 41% των πηγών ενέργειας προέρχεται από πετρέλαιο, το 16% από φυσικό αέριο ενώ το 9% προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει τεράστια αύξηση των ΑΠΕ και συχνά πανηγυρίζουν οι κυβερνήσεις ότι η χρηματιστηριακή τιμή του ρεύματος μηδενίζεται όταν φυσάει ή όταν έχει ήλιο, ωστόσο η έλλειψη δικτύων δεν μπορεί να απορροφήσει την παραγόμενη ενέργεια μεταφέροντας την εκεί που υπάρχει ζήτηση και η έλλειψη τεχνικά κατάλληλων μπαταριών καθιστά αδύνατη την αποθήκευσή της για να αποδοθεί όταν υπάρχει ανάγκη. Την ίδια στιγμή η τιμή του φυσικού αερίου εξαρτάται από το αν θα κάνει καλό καιρό ή όχι. Μετά από δυο αιώνες καπιταλιστικής ανάπτυξης βασικές ανάγκες εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες.

• Η Βραζιλία υπογράφει την συμφωνία για την διακοπή της αποψίλωσης των δασών, την στιγμή που αποτελεί τον βασικό υπεύθυνο για την μετατροπή δασικών εκτάσεων του Αμαζονίου σε καλλιέργειες βιοκαυσίμων. Και ο Λούλα – χτυπώντας το σύστημα από μέσα…όπως δηλώνει – μπαίνει στον ΟΠΕΚ+ για να πολεμήσει τα ορυκτά καύσιμα!!

• Η Αυστραλία ο μεγαλύτερος εξαγωγέας άνθρακα δηλώνει παράλληλα: «Ο μόνος τρόπος να μειώσεις κατά 30% τις εκπομπές μεθανίου ως το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 2020 είναι να αρπάξεις ένα τουφέκι και να αρχίσεις να πυροβολείς τις αγελάδες σου»

• Η Γαλλία προσανατολίζεται στην μείωση των ρύπων μέσω της χρήσης πυρηνικής ενέργειας και φυσικού αεριού προσπαθώντας να τα εντάξει στην πράσινη ανάπτυξη. ΗΠΑ και Κίνα προωθούν επίσης αντιδραστήρες νέας τεχνολογίας βαπτίζοντας την πυρηνική ενέργεια σαν καθαρή. Απο την άλλη μεριά η τεχνολογία της πυρηνικής σύντηξης –που δεν αφήνει ραδιενεργά κατάλοιπα- δεν έχει ακόμα κατορθώσει να παράξει περισσότερη ενέργεια απο όση καταναλώνει.

• Στην παραχώρηση του 10% της επικράτειάς της θα οδηγήσει τη Λιβερία μια συμφωνία αντιστάθμισης άνθρακα με ιδιωτική εταιρεία των Εμιράτων, καταργώντας τα συνήθη δικαιώματα γης και δίνοντας στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) δικαιώματα ρύπανσης ισοδύναμα με τη δέσμευση άνθρακα του δάσους. Η συμφωνία θα δίνει στην εταιρεία τον γενικό έλεγχο σε πάνω από ένα εκατομμύριο εκτάρια δάσους. Στη συνέχεια, η εταιρεία θα «συλλέξει» πιστώσεις άνθρακα – υποτίθεται ότι θα αποκαταστήσει και θα προστατεύσει τη γη- τις οποίες στη συνέχεια θα πουλούσε σε μεγάλους ρυπαίνοντες για να αντισταθμίσει τις εκπομπές τους. Χρηματιστήριο των ρύπων μια απίστευτη καπιταλιστική έμπνευση.

• Η Ελλάδα διατείνεται ότι πρωτοστατεί στην πράσινη μετάβαση σύμφωνα με τις βασικές αρχές του Εθνικού Κλιματικού Νόμου και του νομοσχεδίου για τις ΑΠΕ, την Αποθήκευση Ενέργειας και τα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα, αλλά και το Εθνικό Σχέδιο Κυκλικής Οικονομίας 2021-2025, την ηλεκτρική διασύνδεση με την Αίγυπτο η οποία θα παράγει ρεύμα από φωτοβολταϊκά και την δυνατότητα μεταφοράς υδρογόνου που θα παράγεται με χρήση ηλιακής ενέργειας στην Σαουδική Αραβία.

Στη πράξη εμφανίζουν την βίαιη απολιγνιτοποίηση προς όφελος του φυσικού αερίου, και την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ που ανέβασε την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στα ύψη σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων σαν πράσινη μετάβαση. Ταυτόχρονα προπαγανδίζουν τα πράσινα νησιά (Αμοργός, Χάλκη με παραγωγή ενέργειας από τον ήλιο και ηλεκτρικά αυτοκίνητα ) σαν αυτόνομες ενεργειακές κοινότητες προσπαθώντας να τραβήξουν το ενδιαφέρον επενδυτών. Στην ουσία όμως αποκρύπτουν:

• • ότι η ενέργεια παράγεται αυτήν την στιγμή κατά 42% από το φυσικό αέριο που ρυπαίνει επίσης πολύ. Ότι o αγωγός East Med δεν αποτελεί πράσινη μετάβαση, ούτε οι εξορύξεις στο Ιόνιο, την Ήπειρο και την Κρήτη.

  • Ότι οι ανεμογεννήτριες και τα μεγάλα φωτοβολταϊκά συγκροτήματα επίσης αλλοιώνουν και καταστρέφουν το περιβάλλον ενώ δεν είναι ανακυκλώσιμα.

  • Ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και η αποθήκευση ενέργειας βασίζονται στις μπαταρίες η κατασκευή των οποίων καταστρέφει το περιβάλλον (εξόρυξη και επεξεργασία) ενώ δεν έχει βρεθεί τρόπος για την ανακύκλωσή τους.

  • Ότι τα υλικά για τις μπαταρίες (λίθιο κοβάλτιο, γραφίτης) επειδή αποτελούν πεδίο έντονου ανταγωνισμού ουσιαστικά υπάρχει τάση εξόρυξής τους σε ολόκληρο τον πλανήτη με αποτέλεσμα η εξορυκτική βιομηχανία να κερδίζει καταστρέφοντας τεράστιες εκτάσεις και υδροφόρο ορίζοντα στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης. Αλλά και πάλι είναι αμφίβολο αν η γη έχει τις ποσότητες που απαιτούνται για να παραχθούν ηλεκτρικά αυτοκίνητα που θα αντικαταστήσουν πλήρως τον στόλο που υπάρχει σήμερα για αυτό και οργανώνουν την λεηλασία της σελήνης και άλλων πλανητών.!!

  • Τέλος ότι η λεγόμενη κυκλική οικονομία περιλαμβάνει μεθόδους παραγωγής ενέργειας με καύσιμο από διαλογή σκουπιδιών που προσομοιάζει με την καύση τους και ρυπαίνει ιδιαίτερα.

• Οι κάτοικοι στο μικρό νησάκι Ρεμπάνγκ της Ινδονησίας έχουν στήσει οδοφράγματα στα μικρά ψαροχώρια τους, ελέγχοντας την είσοδο ανθρώπων και οχημάτων. Βρίσκονται σε επιφυλακή μετά τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας που οργάνωσαν τον Σεπτέμβριο. Αιτία: τα κυβερνητικά σχέδια για ένα επενδυτικό έργο «πράσινης ενέργειας» πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, που χρηματοδοτείται από την Κίνα. Η υλοποίησή του προϋποθέτει τη συλλήβδην έξωση 7.500 κατοίκων, από συνολικά 16 χωριά στο Ρεμπάνγκ. Προορίζονται να μετατραπούν σε νέα ειδική βιομηχανική ζώνη.

• Ας δούμε την μεγάλη εικόνα της αγροτικής παραγωγής και της διακίνησης των τροφίμων όπως έχει διαμορφωθεί. Όλα αυτά έχουν περάσει ουσιαστικά στα χέρια τριών κολοσσών, οι οποίοι δημιουργήθηκαν μετά από συγχωνεύσεις πολυεθνικών γιγάντων. Μερικοί χρησιμοποίησαν τον όρο «γάμοι της κόλασης»!

Η πρώτη συγχώνευση αφορά τη γερμανική εταιρεία Bayer και την αμερικάνικη Monsanto το 2016. Το 2015 είχαν ετήσιες πωλήσεις που ξεπερνούσαν τα 25 δισ. δολάρια. Η δεύτερη έγινε μεταξύ των Dow Chemicals και DuPont. Το 2015 συγκέντρωναν το ένα τέταρτο των παγκόσμιων πωλήσεων στην αγορά των αγροχημικών και σπόρων, με ένα ποσό που ξεπέρασε τα 18 δισ. Δολάρια. Η τρίτη συγχώνευση αφορά τον κινέζικο κολοσσό ChemChina και την ελβετική Syngenta. H ChemChina εξαγόρασε το 2016 τη Syngenta έναντι 42 δισ. ευρώ. Το 2015 οι δύο εταιρείες συγκέντρωσαν 15 δισ. δολάρια από πωλήσεις αγροχημικών και σπόρων παγκοσμίως.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, το γενετικό υλικό, σε τέτοια μαζική έκταση, έχει γίνει πλέον ατομική ιδιοκτησία των πολυεθνικών, οι οποίες κατοχυρώνουν τις πατέντες γενετικού υλικού (σπόροι) και ελέγχουν πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο το διατροφικό σύστημα. Επιπλέον, μόλις 10 πολυεθνικές εταιρείες ελέγχουν σχεδόν όλα τα μεγάλα διατροφικά εμπορικά σήματα του πλανήτη και επομένως την υγιεινή, την ποιότητα και τις τιμές των τροφίμων. Πρόκειται για τις γιγαντιαίες πολυεθνικές τύπου Nestlé, με δισεκατομμύρια ετήσιων κερδών.

11. Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι υπάρχει μια μεγάλη διαίρεση του κεφαλαίου σε ότι αφορά την στόχευσή του με βάση την πράσινη μετάβαση με ένα κομμάτι του να προσπαθεί να διατηρήσει τα κεκτημένα και ένα άλλο να βιάζεται να επενδύσει στις νέες πράσινες τεχνολογίες με στόχο να ξεπεράσει την κρίση του καπιταλισμού με μια νέα επέκταση (ηλεκτρικά αυτοκίνητα, πλοία, φορτηγά και σιδηρόδρομοι υδρογόνου, ενεργειακές κατοικίες κλπ). Υπάρχουν όπως και σημαντικές γεωπολιτικές συγκρούσεις που εμπλέκουν την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με τις ανακατατάξεις στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα εξαιτίας της ανόδου της Κίνας και των άλλων αναπτυσσόμενων χωρών σε βάρος των παραδοσιακών ιμπεριαλιστών. Η ΕΕ πρωτοστατεί στις πράσινες επενδύσεις και στις κλιματικές δεσμεύσεις, όχι γιατί οι Ευρωπαίοι καπιταλιστές είναι πιο ευαίσθητοι, αλλά επειδή ελπίζει να πάρει την πρωτοκαθεδρία στον τομέα αυτό αναστρέφοντας έτσι την υποβάθμισή της από ΗΠΑ και Κίνα.

Το κεφάλαιο κατευθύνεται πάντα προς τους τομείς που έχουν υψηλότερο κέρδος φορτώνοντας μάλιστα το όποιο κόστος στην εργατική τάξη, την νεολαία και τα φτωχά λαϊκά στρώματα αλλά και στις φτωχές χώρες του πλανήτη. Αλλά αυτό το κάνει επιπλέον με άναρχο τρόπο, με αποτέλεσμα να υπάρχει ανισορροπία τουλάχιστον όσο διαρκή η μετάβαση, η οποία σε περιόδους κρίσης- όπως σήμερα- γίνεται μόνιμο δομικό στοιχείο του συστήματος.

Το κεφάλαιο όμως, είναι ταυτόχρονα και ανταγωνιστικό με αποτέλεσμα έναν ανελέητο οικονομικό πόλεμο ανάμεσα στις διάφορες μερίδες του, που υπονομεύει κάθε σχεδιασμό τους και, πολύ περισσότερο, οδηγεί ακόμα και σε πολεμικές συγκρούσεις για να ικανοποιηθούν τα συμφέροντά τους. Είναι φανερό ότι οι περιφερειακές διενέξεις, οι συγκρούσεις για το νερό, οι διαμάχες για το πόσο κάθε χώρα θα μπορεί να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή και να εφαρμόσει την πράσινη μετάβαση, οι προσφυγικές ροές, θα αυξηθούν όσο θα προχωράει η υπερθέρμανση του πλανήτη .

Τέλος οι τεχνολογικές δυνατότητες που υπάρχουν σήμερα κάτω από τον έλεγχο του κεφαλαίου δεν μπορούμε να πούμε ότι εξασφαλίζουν μια βιώσιμη και περιβαλλοντικά καθαρή παραγωγική διαδικασία και εξασφάλιση ενέργειας.

12. Η αδυναμία του κεφαλαίου να αντιμετωπίσει τόσο την πανδημία όσο και την ενεργειακή κρίση είναι ακόμα μεγαλύτερη στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής που απειλεί την ίδια την ύπαρξη του πλανήτη. Το γεγονός ότι το κεφάλαιο βασίζεται σε μια διάρθρωση της οικονομίας που απαιτεί διαρκή επέκταση μέσω της κατανάλωσης, επιτείνει την ανικανότητά του να βάλει κάποια όρια στην αλόγιστη σπατάλη των φυσικών πόρων και οδηγεί σε καταστροφική χρήση των τεχνολογικών ανακαλύψεων.

Η κατάλληλη χρήση των παραγωγικών δυνάμεων (στο βαθμό ανάπτυξης που έχουν φτάσει μέχρι σήμερα) και η γη μπορούν να παρέχουν στον καθένα μια καλή ζωή αλλά το καπιταλιστικό μοντέλο της ανεξέλεγκτης παραγωγικής επέκτασης και εκμετάλλευσης της γης με στόχο το κέρδος είναι καταστροφικό. Σε δυο αιώνες έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα σε βαθύ κοινωνικό αδιέξοδο.

Θα πρέπει επομένως να επιχειρήσουμε μια μείωση τις σπατάλης πόρων, να αντικαταστήσουμε την παραγωγή προϊόντων που στοχεύουν σε μια εμπορική υπερκατανάλωση με την παραγωγή αξίων χρήσης που απλά θα καλύπτουν τις ανάγκες. Να προσδιορίσουμε δημοκρατικά ποιες ανάγκες πρέπει να καλύπτουν αυτές οι αξίες χρήσης και πως. Να περιορίσουμε την άχρηστη παραγωγή και τις άχρηστες μετακινήσεις. Να προσδιορίσουμε το μοντέλο των μέσων μεταφοράς ξεφεύγοντας από το αυτοκίνητο και προωθώντας τα ΜΜΜ. Να μειώσουμε το μέγεθος των πόλεων αποκεντρώνοντας αλλά και εξασφαλίζοντας την ενεργειακή και διατροφική αυτονομία ώστε να μειωθούν οι ανάγκες για μεταφορές και για δίκτυα ενέργειας. Να ελαχιστοποιήσουμε την κατανάλωση ενέργειας και άρα να παράγουμε όσο απαιτούν οι ανάγκες μας σε ένα μοντέλο που αλλάζει την συμπεριφορά , την κατανάλωση, την σχέση με την φύση , την ιδέα της ικανοποίησης και την αντίληψη που έχουν οι άνθρωποι για το κόσμο.

Πρέπει επομένως να σπάσουμε με μια αντίληψη ιστορικής προόδου με βάση τον βαθμό ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων αν και αυτή η αντίληψη- κακώς- καθόρισε την μαρξιστική τάση, συχνά βέβαια αλλοιωμένη από τον σταλινισμό. (Στο «Κεφάλαιο» μπορούμε να βρούμε ένα σχήμα για το πώς στην καρδιά της ιστορικής εξέλιξης δεν βρίσκονται οι παραγωγικές δυνάμεις στη γραμμική ιστορική τους ανάπτυξη, αλλά οι σχέσεις παραγωγής που βρίσκονται πίσω από κοινωνικές (και όχι «φυσικές» ή «τεχνικές») μορφές όπως το εμπόρευμα ή η ανταλλακτική αξία, ενώ στον ύστερο Μαρξ βρίσκουμε μια αντίληψη της ιστορίας και του κομμουνισμού που καμιά σχέση δεν έχει με την απλή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.)

Μια δίκαιη αποανάπτυξη -με την έννοια της αναγκαίας ανάπτυξης και μόνο- οικοσοσιαλιστική αποανάπτυξη είναι αναγκαία για την συνέχιση της ζωής στον πλανήτη.

Από την μια μεριά η τρέλα της καπιταλιστικής συσσώρευσης αναγκάζει την ανθρωπότητα να οργανώσει επειγόντως μια παγκόσμια αποανάπτυξη καταργώντας τα ορυκτά καύσιμα, τις μεγάλες αγροτικές επιχειρήσεις, την βιομηχανία κρέατος και την άχρηστη μετακίνηση και από την άλλη 3 δις ανθρώπων κυρίως στον Νότο ζουν σε άθλιες συνθήκες εξαιτίας του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού. Επομένως είναι απαραίτητο να αυξηθούν ορισμένες μορφές παραγωγής για να καλύψουν τις τεράστιες ανεκπλήρωτες ανάγκες τους (υγεία , διατροφή, παιδεία, στέγαση, κοινωνική ασφάλιση, δημόσιες μεταφορές. Στην ουσία δεν πρόκειται για αντίφαση δεδομένου ότι μια οικοσοσιαλιστική αποανάπτυξη σημαίνει να αναπτύσσεις τις παραγωγικές δυνάμεις τόσο, όσο χρειάζεται για να καλυφθούν οι ανάγκες και ο κλιματικός αντίκτυπος αυτού του τύπου παραγωγής ειδικά όταν σχεδιάζεται και συγκεντρώνεται από ένα δημόσιο τομέα είναι πολύ χαμηλότερος από όταν η παραγωγή έχει ως στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των πλουσίων μέσω του τυφλού ανταγωνισμού της αγοράς για το κέρδος.

Αυτές οι επιλογές πρέπει να συνδυάζονται με την δυνατότητα ενός δημοκρατικού σχεδιασμού που να επιτρέπει στον κόσμο να συμμετέχει στις σημαντικές κοινωνικές επιλογές που σχετίζονται με την παραγωγή, να αποφασίζουν συλλογικά ως πολίτες χρήστες και παραγωγοί, τι και πώς αγαθό ή υπηρεσία θα παραχθεί, αλλά και τα αποδεκτά όρια για την χρήση των φυσικών πόρων και των αποθεμάτων αγαθών όπως η ενέργεια, η μεταφορά, η γη κλπ. Από τον υπολογισμό του κόστους για την κάλυψη ή όχι μιας ανάγκης, δεν μπορεί να λείπει ο συνυπολογισμός του περιβαλλοντικού κόστους.

Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται σε τοπικό επίπεδο την κομούνα ή την γειτονιά σε σχέση με την οργάνωση της δημόσιας ζωής, της παραγωγής και της διαχείρισης της μονάδας. Αυτές οι αποκεντρωμένες συλλογικότητες /επιτροπές θα πρέπει να συνεννοούνται χωρίς ανταγωνισμό σε επίπεδο κλαδικό, περιοχής, χώρας και ακόμα και σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η αποκεντρωμένη διαχείριση θα πρέπει να συνδυάζεται με το σχέδιο όπου είναι απαραίτητο.

Όλα τα παραπάνω είναι αναγκαία αλλά όχι ικανά. Η κοινωνική και οικολογική κρίση είναι το ίδιο και το αυτό. Οι δυνάμεις του εργατικού κινήματος οφείλουν να επεξεργαστούν ένα σχέδιο μετάβασης σε μια άλλη κοινωνία η οποία θα σέβεται το περιβάλλον και είναι οι μόνες που μπορούν να σώσουν τον πλανήτη από την οικολογική καταστροφή. Αυτό προϋποθέτει την απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων από το κεφάλαιο αλλά και μια διαφορετική συγκρότηση της κοινωνίας και βάσει ενός αλλού μοντέλου διαβίωσης. Οι παραγωγικές δυνάμεις και οι τεχνολογικές ανακαλύψεις -όπως τις ξέρουμε σήμερα- αναμφισβήτητα έχουν συγκροτηθεί κατά τέτοιον τρόπο ώστε να ικανοποιούν το κέρδος του κεφαλαίου ( η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας τεχνικής αναγκαιότητας αλλά των απαιτήσεων της καπιταλιστικής συσσώρευσης). Δεν αρκεί λοιπόν να τις απελευθερώσουμε από το κεφάλαιο. Θα πρέπει να τις αλλάξουμε και αυτές, να βρούμε άλλες τεχνολογίες και άλλες κοινωνικές δομές που να μπορούν να σχεδιάσουν τόσο την εργασία, τον ελεύθερο χρόνο και το βιοτικό επίπεδο όλης της ανθρωπότητας όσο και την χρήση των φυσικών πόρων με σεβασμό στο κλίμα και την βιοποικιλότητα.

Ο ίδιος ο καπιταλισμός, δέσμιος της λογικής του κέρδους, δεν φαίνεται ούτε ικανός ούτε πρόθυμος να τις αναπτύξει αρκετά γρήγορα για να προλάβει την κλιματική εξολόθρευση. Από την άλλη το παραγωγικίστικο μοντέλο ανάπτυξης βάζει όλο και ψηλότερα τον πήχυ της ανάλωσης των φυσικών πόρων.

Αυτά τα δύο μαζί, υποδεικνύουν τόσο τον οικολογικό χαρακτήρα που οφείλει να έχει η σοσιαλιστική επανάσταση του 21ου αιώνα, όσο και τις επείγουσες θεωρητικές επεξεργασίες που χρειάζεται να προηγηθούν .